L1
Oileán an Uafáis
Caibidil 1
Dhing Jim Maitland a hata ard giota beag eile siar ar a cheann agus dhearg sé toitín. Os a choinne amach bhí solais Londain ag trilsiú chomh tiubh leis na réaltaí san aer. Taobh amuigh den doras a bhí sé i ndiaidh a dhúnadh, bhí beagán coinnle sáite i mbuidéil, cuid acu as agus cuid acu sna pointí a ba deise dó. Na coinnle sáite i mbuidéil fholmha an cineálsolais a b'áin leis an Aos Óg Aerach.
An dó a chlog, maidin shamhraidh an t-am a bhí ann, agus an t-ionad: áit éigin i Hampstead. Agus le linn a bheith ag siúl síos na céimeanna go dtí an cabhsa dó, smaointigh sé den fichiú uair ar bhaois an chinidh dhaonna, agus ar a bhaois féin go háirithe. Cad é faoin spéir a thug air riamh a ligean don rí-amadán sin Percy a tharraingt isteach ina leithéid de choimhthleán gealt.
Ba é Percy a chol ceathrar, rud a dtearn sé a dhícheall in aicí dearmad a dhéanamh air. Go dearfa, ní raibh ach an t-aon rud amháin le rá i leith ligean do Phercy fanacht beo ar chor ar bith, ní raibh a leithéid eile ar an domhan le gach cineál amaidí dá bhfuil ar fáil.
Chonaic sé Percy uaidh sa chumann roimh am dinnéara, agus lig sé uaill ghéibheannach, agus theith sé isteach i seomra na gcóta mór. Ach ní raibh dá bharr aige ach a fháil amach bomaite ina dhiaidh sin, nach dtearn sé ach léim a thabhairt ón ghríosaigh isteach i gcroí na tineadh, ná ní raibh i seomra na gcóta mór ach cul-de-sac, agus bhí méileach ait le cluinstin taobh amuigh den doras cheana féin. Bhí a fhios aige go dtug Percy faoi dear é, agus rinne sé réidh lena áit a sheasamh.
L 2
"A Jim, a chara, agus a ghaoil, is tú an fear atá de dhíth orm. Cén uair a tháinig tú ar ais chun na athrach?”
D'amharc sé go ciúin ar a chol ceathar fríd an ghloine súl agus tháinig baspairt bheag chreatha air.
"Dia dhuit, a Phercy' ar sé. "Bhí mé ag guí nach dtabharfá faoi dear mé. An bhfuil tú i do ghlagaire chomh mór agus a bhí tú an uair dheireanach a casadh orm thú?”
"Tá, agus i bhfad níos measa, a Mhic. Beidh dinnéar againn le chéile. Cad é do bharúil?”
Tháinig baspairt eile chreatha ar Jim. Amach ó smitín a bhualadh ar Phercy, ní thiocfadh leis a dhath a dhéanamh ach géillstean.
"Murab é an cion atá agam do do mháthair, ní thabharfadh dadaidh orm mo dhinnéar a dhéanamh do do chóir", ar seisean. "Ach dhéanfaidh mé an iarraidh seo é, ó tharla go bhfuil mé saor.”
"Go maith! Agus ina dhiaidh sin, bhéarfaidh mé chuig cruinniú de na buachaillí thú.”
"Cé na buachaillí iad?”
"Beidh do chroí istigh iontu, a mhic. Bíonn cruinniú uair gach mí. Toisíonn sé i dtrátha an mheán oíche, cineál de shiamsa, tá a fhios agat. Tá muid ag teacht le chéile an iarraidh seo i sailéar i Hampstead, beoir agus cnámha, nó uibheacha suaite, nó scadáin bhuí, b'fhéidir, ach go díreach go dtógann na scadáin cineál de bholadh thréan i sailéar. Nach dóigh leatsa sin?”
L 3
Lig sé do Phercy a threorú go dtí an proinnseomra agus nuair a thug sé a shúil thart, dar leis nárbh fhéidir cúig bliana a bheith caite ó bhí sé ann go deireanach. Bhí aghaidh nua nó beirt i measc na bhfreastalaithe óg agus bhí corr-aghaidh úr i measc lucht an chumainn. Ach maidir le gach rud eile, thiocfadh gur inné féin a rinne sé a dhinnéar ansin le Terrence Ogilby agus Teddy Buchaps sular imigh siad leo le cuairt a thabhairt ar chroí na Brasaíle, agus as an triúr acu, ní raibh ach é féin a tháinig ar ais.
"Tá cuma mhaith ort, a dhuine uasail. An bhfuil tú go maith?”
D'amharc sé suas agus cé a tchí sé ach maor an fhíona.
"Tá, a Saomes, go raibh maith agat. Agus cad é an dóigh atá ort féin?”
"Ag obair liom, mar a bhí riamh, a dhuine uasail. Tá cuid den fhíon Chateau Lafite fágtha go fóill.”
Ba mhaith Soames, cuimhne a bheith aige air sin i ndiaidh cúig mblian. Ach ina dhiaidh sin agus uile, cad chuige nach mbeadh. Ba é sin a cheard, rud thábhachtach dósan fios a bheith aige an cineál fíona a ba rogha le ball den chumann, go mór mór, d'ainneoin nár dhúirt sé seo ina intinn, nuair ba é Jim Maitland an ball sin.”
Maidir le tuairim ar bith a bheith ag Jim féin go raibh iomrá laoich air sa chumann, níor shábháil sé riamh é, agus dá ndéanfadh aon duine tagairt dá leithéid, bheadh an-fhearg air, sin nó bhrisfeadh sé a chroí ag gáirí. Thigeadh sé chomh furast leisean turas a dhéanamh go croí na Tuircméanastáine agus a thigeadh sé le fear eile dul ar cuairt go Brighton.
L 4
Bhí dúil sa taisteal riamh aige, agus ó tharla a sháith de mhaoin an tsaoil aige le gan fiachadh a bheith air a bheatha a shaothrú, lean sé dá chlaon ó d'fhág sé Oxford. Lean agus dá mbeadh a fhios aige an chliú a thabhaigh sé dó féin, chuirfeadh sé iontas air, nó ní sa chumann amháin a bhí gáir lena ainm, ach i gcéad áit eile thart faoi na seacht bhfarraigí. Go deimhin, áit ar bith a mbíonn lucht mórghníomh bailithe le chéile, cluinfidh tú trácht air luath nó mall. Agus má chuirtear ruball beag le cuid de na scéaltasa inse féin, ní mó ná go dtig iontas a dhéanamh de, d'ainneoin nach bhfuil ach an ceart a rá go raibh na bunscéalta maith go leor iad féin, gan aon aguisín.”
Labhair le seoltóirí na mara móire ó Shanghai go Valparaiso: labhair leis na buachaillí bó sna ráinsí san Argaintín, agus tar éis tamaill, tarraing ort a ainm go suaimhneach; tuigfidh tú ansin cad é atá mé a rá. "Jim Maitland, an fear a bhfuil gloine fuinneoige ina shúil, ach má ghlacann tusa mo chomhairle, a tráinséir, ní abróidh tú sin leis. Amharc! Tá amharc níos fearr aige ná atá agamsa nó agatsa. Is é mo thuairim féin, go bhfuil an gloine sin ansin aige le go díreach bruíon a thógáil dó féin, nuair a bhíonn sé tuirseach ina thost. Tá ciotóg aige mar a bheadh casúr gaile ann, agus scaoilfeadh sé an croí as Aon Muileata fiche slat uaidh. Fear contúirteach, a Mhic, fear contúirteach le titim amach leis ach b'fhearr liom i mo leith é nó aon triúr dár casadh orm riamh.”
Sin mar a chuirtear síos air ins na háiteacha atá scaite ar shiúl ó na gnáthbhealaí, an fear seo a bhfuil a dhúil aige sa Chateau Lafite. Agus le linn é a bheith ina shuí ansin ag ól an fhíona, tháinig aoibh bheag gáire ina shúile. Mhothaigh sé mar a bheadh Percy ag glagaireacht leis áit éigin dá chóir, ach b'fhada óna intinn priollaireacht Phercy. Bóna geal, veist gheal, léine stáilcthe, agus sé seachtainí ó shin. Londain, an stuamacht, nósmhaireacht an chumainn agus sé seachtainí ó shin.
L 5
"Ar bhuail tú fear riamh i mbun na cloigne le buidéal lán de fhíon Fhrancach, a Phercy?' ar sé go tobann. "Creidim nár bhuail. D'fhanfá go gcuirfí in aithne duit é, is dóiche, sula ndéanfá chomh dána sin leis'
"Ní abraim go gcuala tú focal dá bhfuil mé i ndiaidh a rá, a Jim' arsa a chol ceathar go aifireach.
"Ní chuala, buíochas do Dhia. Chuala mé cineál de chriongán in áit éigin i rith an ama. An tusa a bhí ar obair?”
"An bhfuil tú ag teacht anocht?”
"Cén áit?”
"Bhí a fhios agam go maith nach raibh tú ag éisteacht, go dtí an cruinniú seo atá le bheith ag na buachaillí i Hampstead?”
"Ar ór nó ar airgead, ní rachainn dá gcóir. Níl fonn ormsa iadsan a fheiceáil nó fonn orthusan mise a fheiceáil.”
"Ach tá, a dhuine. D'inis mise daofa gach rud fá dtaobh díot, agus is fada leo uilig go bhfaighe siad aithne a chur ort.”
"Cad é an rud a d'inis tú daofa fá dtaobh díom?”
"Gach rud ar smaoinigh mé air. Thug mé cineál de mhionna, tá a fhios agat, go dtabharfainn liom thú an chéad seans a gheobhainn. Agus cá bhfaighinn seans níos fearr ná atá agam anois.”
Ba é an deireadh a bhí air gur thoiligh Jim dul leis. D'ainneoin go mbíodh sé ag tabhairt an diabhal le hithe dó le ciall a chur ina cheann, bhí dúil aige ina chol ceathar, lena chois sin bhí fonn air amharc a fháil ar scaifte den dream a d'éirigh aníos ó bhí aimsir an chogaidh ann. Ón bhliain 1918, chaith sé go díreach seacht mí amháin i Sasain, agus mar sin, ní raibh de eolas aige ar an nua-shliocht ach an méid a léigh sé fá dtaobh daofa i leabharthaí. Ba dóiche go raibh siad mar a bhí an tAos óg riamh ach d'athraigh an saol agus bhí saoirse acu nach mbíodh ag a leithéidí sa tseanam. Ní raibh amhras ná go dtiocfadh le Percy gluaisteán a thiomáint agus a thiomáint go maith. Bhí ceann de na Bentlies mhóra aige. Fear ádhúil a bhí ann, nó d'fhág aintín nach raibh ar an mhuintir ba troime ciall, d'fhág sí níos mó airgid aige ná a thiocfadh leis a láimhdeachas go críonna. Ach bhí lámh bhreá aige ar thiomáint gluaisteáin, agus an seort duine a bhí i Jim Maitland, bhí fuath aige don chiotachas.
L 6
Ag dul fríd an chuid ba troime den trangáil dóibh, bhí Percy ina thost, ach níorbh fhada gur thoisigh sé a chur thairis arís. D'aithris sé déilín ainmneacha, na diúlaigh mar a thug sé orthu a ba dóiche a bheith ar an chruinniú, agus ansin mhachnaigh sé go tobann.
"Dar fia, níl a fhios agam an dtiocfaidh sí. An siamsa deireanach acu seo a raibh mé aige, tháinig sé isteach le Pamela Greystones agus a baicle, agus tharla san am go raibh mé ag caint ortsa. Bhal, an bomaite a chuala an cailín sin go raibh eolas éigin agat ar Mheiriceá Theas, ní chuirfeadh dadaidh as a ceann thú.”
"Mheasfainn nach féidir gan a lán daoine a bheith ann a bhfuil eolas acu ar Mheiriceá Theas,", arsa Jim go cineál magúil.
"Tá ach bhí mise ag inse daofa- tá a fhios agat - go raibh a fhios agat gach rud fá lár na tíre.”
"Fá lár na tíre,' arsa Jim ag gáirí. "A Phercy, mo chléibh, bíodh roinnt bheag céille agat.”
"Ar chaoi ar bith, tá fonn mór uirthi do fheiceáil. Tá deartháir amuigh ansin aici nó rud éigin den tseort.”
"Bhal, a fhad i nach bhfuil sí cinnte go mb'éigean ár gcastáil ar a chéile ó tharla go raibhamar aroan amuigh ansin san am amháin, beidh mé ábalta a sheasamh. Cá hainm í, an bhfuil a fhios agat?”
"Níl oiread agus tuairim agam, a Mhic. Tá sé mar a bheadh mear-chuimhne agam gur Judy a thug Pamela uirthi, ach níl mé cinnte. Seo anois an áit.”
Stop siad os coinne tí mhóir, teach a raibh talamh dó féin ina thimpeall. Bhí leathdhuisín eile carr ansin cheana féin, agus beirt eile ar an chabhsa. Bhí clár mór fuagra, a chuir in iúl go raibh an áit le díol, rud ar labhair Jim faoi lena chol ceathar.
"Tá sé mar sin le roinnt míonna, a mhic. Is le athair duine den bhaicle é, agus tá cead againn uaidh a úsáid. Isteach linn: beidh an chuid is mó acu ann cheana féin.
L 7
Dhruid sé leis an phríomhdhoras agus bhuail dhá chnág ar an doras, agus ina dhiaidh sin, tógadh clár na litreacha.
"Pink Gin agus cara," arsa Percy.
"Isteach le Pink Gin, agus a chara," arsa an guth, agus osclaíodh an doras.
"Le cosc a chur ar stocairí atá sin ann," a mhínigh Percy go solúnta. "Bíonn focal úr rúnda ann gach aon iarraidh, agus ainm dí a bíos ann i gcónaí.
"Tchím," arsa Jim go sollúnta. "Faicheall an-riachtanach. Cad é atá le déanamh againn anois?”
"Dadaidh ach dul síos chuig an tsoiléar agus lionn a ól.”
"Ar dóigh," arsa Jim. "Ach cad chuige an soiléar?”
"Cad chuige nach eadh, a mhic?”
Agus an chaint sin ráite, caint nach dtiocfadh freagra a thabhair uirthi, chuaigh Percy chun tosaigh i dtreo an tsoiléir.
Seomra mór a bhí san tsoiléar, agus d'amharc Jim uaidh go fiosrach. Bhí amuigh agus istigh ar tríocha duine i láthair, agus cuma ar gach aon duine acu a bheith ag caint in ard a ghotha. Bhí an t-ae gorm le gal na dtoitíní, agus ramhar le boladh scadán buí.
"Sin í an cailín ar labhair mé leat fúithi, a Jim," arsa Percy de chogar ina chluais. "Í sin san éideadh liath thall san chúinne ansin.”
Bhí sí ag caint le beirt fhear, agus an chuma ar dhuine acu a bheith ina bhreallán déanta; d'amharc Jim uirithi go neamhchúiseach. Ansin, thug sé a shúil thart ar an tseomra arís. Siamsa gan urchóid, gan mórán compóird, agus seort amaideach a bhí sa chruinniú seo. Níor thuig sé cad chuige roghnódh dream daoine óga de bhunadh shaibhir dul a dh'ól leanna i soiléar in Hampstead, nuair a thiocfadh leo an rud céanna a dhéanamh áit éigin faoi shó.
L 8
Ansin thug sé faoi deara go raibh Percy a chur in aithne do roinnt cailíní, agus chuir sé meangadh cairdiúil air féin. Ó tharla é i láthair, bhí sé chomh maith aige a mhór a dhéanamh de. Le sin, fuair sé é féin ag amharc isteach i bpéire de súile socra gorma - súile ina raibh giota beag den dúshlán iontu. Bhí an breallan ar shiúl: agus san am i láthair bhí sé féin agus an cailín san éideadh liath ina n-aonar.
"Agus cad é," ar sise, "a thug Jim clúiteach Maitland isteach san chuideachta seo?”
"Fonn eolais," ar seisean go simplí. "Ach cad chuige 'clúiteach' in ainm Dé?”
"Tá Percy beag á chur ina luí orainn go bhfuil tú amhlaidh, chomh fada sin agus chomh minic sin, agus gur gá a chreidbheáil go bhfuil, mura mbeadh ann ach a bheith múinte. Bhal, cad é do bharúil de?”
"Déanta na fírinne, tchíthear domh go bhfuil sé cineál leanbaí," ar seisen. "An mbaineann sibh sult as i ndáiríribh?”
Bhain sí craitheadh beag as na guailneacha.
"Tá athrú ann," a d'fhreagair sí. "Téimis isteach sa chúinne sin agus suí ann. Ba mhaith liom labhairt leat. Tabhair leat roinnt cuisíní as áit éigin.”
Rinne sé staidéar machnúil uirthi, agus í ag suí fúithi, agus na cosa a sáthadh faoina tóin aici. Barr an ghaosáin tiontaithe suas giota beag; craiceann glan gan smideadh, nárbh fhéidir a thabhairt air ach foirfe; corp caol coimir dóighiúil. Lámha ealaíonta a dtugtaí aire den scoith díofa; gruaig cíortha go teann de cheann a chuirfeadh ceann gasúir i gcuimhne duit.
L 9
"Bhal," ar sise go suaimhneach,"an bhfuil tú sásta?”
"Lántsásta", ar seisen. "Ach sula dté muid a dhath ar bith níos faide, ar rith sé leat gur dhearmad Percy d'ainm a chur in iúl domh.”
"Draycott. Judy Draycott.”
# Bearna sa téacs
L 13
Thug sí toitín amach as a cása, agus choinnigh Jim suas lasán díthe.
“Innis damh, a mhr. Maitland, an bhfuil duifear mór eadar sinne agus an t-aos óg a bhí ann roimh an chogadh?”
“Ceist chineál dheacair í sin," ar seisean ag suidhe síos ag a taoibh. “Chaith mise, tá fhios agat, comh beag
sin de am i Sasain ó bhí aimsir an chogaidh ann agus nach breitheamh iongantach maith mé.”
“Ach - seo.” Thug sí a lámh thart an seomra.
“A Rí na Glóire!" ar seisean ag gáiridhe, “goidé an bhaint atá ag seo leis? Ní dadaidh seo : airghean bheag amháin i n-áit bhig amháin.”
“Duine thusa de'n dream a dtugaim-se an glún caillte ortha," ar sise, “An dream a dtabhairfeadh mo athair na meadhon-oifigigh ortha.”
D'amharc sé uirthi gan dadaidh a rádh, nó chuir sé cineál mearbhaill air í bheith comh dáiríribh.
“Sul ar thoisigh an cogadh, bhí tusa san aois a bhfuil sinne anois," ar sí “ agus níor bheir barraidheacht de stuaim na h-aoise ort go fóill. Ach tá comh beag sin agaibh fágtha.”
“Tá, tá sin fíor," ar seisean go smaointeach.
“Tá na sean-daoine ann, agus tá sinne ann. Ach tá an dream eadar eatorra imthighthe — tusa agus do mhacsamhail féin eile.”
“An glún caillte," ar seisean go mall. “Smaointeadh deas é sin.”
“Seadh, agus sin é an fáth ar chuir mé ceist ort goidé do thuairim dínn,” ar sise. “Tá tusa ar dhuine de'n bheagán atá i ndon a innse.”
Dhearg sé toitín eile sul a dtug sé freagra uirthi.
“An bhfuil? Nil fhios agam fá sin. Is léir do dhuine go bhfuil athrughadh - nidh nach iongnadh, ach goidé mar thiocfadh liom-sa a rádh ciaca ar fheabhas nó ar olcas a d'athruigh an saoghal? Cuir i gcás an siamsa seo. Innseóchaidh mé
14
an fhírinne. Ní thig liom a shamhailt go mbéadh a leithéid de chruinniughadh ann fiche bliadhain ó shoin. Agus ní thugadh gach duine ‘a rún' ar an duine eile leis an chéad aithne.”
“Rudaí gan bhrigh," ar sise go mí-fhoighdeach. “Rudaí beaga gan bhrígh. Goidé fá na rudaí móra?”
“Mheasfainn féin," ar seisean ar an bhomaite, “nach bhfuil athrughadh ar bith ann. Tá dóigheanna eile, b'fhéidir: dóigheanna nua ar rudaí a dhéanamh - ach i ndeireadh na dála, is ionann an t-iomlán.”
“Ní dóigh leat go bhfuilimíd-ne níos boige ná bhí sibhse.”
“Déarfainn go bhfuil bunadh na h-aoise seo níos tugtha do'n tsócamhal, má's é sin atá i gceist agat. Ach creidim nach bhfuil annsin ach a gceart agus na gléasraí úra atá ann anois. Théigheadh duine chuig cruinniughadh an t-am sin ar charr capaill - anois téighimíd i ngluaisteán.”
“Ach an bhfuilimíd comh fonnmhar ar eachtraí?”
Rinne Jim gáire.
“Eachtraí! Cá bhfuigheadh duine eachtraí an saoghal seo?”
“Ba chóir go mbéadh fhios agat-sa sin," ar sise, “má's fíor leath ar chuala mise fá dtaob díot.”
“Tá eagla orm gur sean-chruinnín cruaidh mé," ar seisean. “ Ach thig liom innse duit go dtug mé fá dear
an duifear na cúpla bliadhain dheireannach seo. Tá an saoghal ag éirghe i bhfad ró-shuaimhneach.”
“I n-Americeá Dheas féin?” ar sise.
Americeá Dheas! le sin chuimhnigh sé ar an rud adubhairt Percy, agus thoisigh sé dhá smaointeadh goidé eile bhí ag dul a theacht. Do réir chosamhlachta, seo é an rud a rabh sí ag tarraingt air.
“Thig le duine greann beag a bheith aige amuigh annsin anois agus arís," ar seisean go réidh. “Ach dá dtéigheadh duine 'á chuartughadh, creidim go bhfuigheadh sé i Lonndain é, mar an gcéadna,"
L 15
“Goidé an cineál daoine iad?”
Rinne sé gáire arís.
“A Mhiss Draycott, a chara," ar sé, “tá oiread duifir eatortha a's tá eadar na daoine ar Roinn na h-Eórpa. Ach creidim gur ag tagairt atá tú do'n mhuintir a dtugaimíd dream na ndágó ortha. Bhal - dálta gach dream eile, gheobhaidh tú ar gach cineál agus ar gach dóigh iad. Tá cáirde agam-sa mé féin ina measg, agus
cáirde fíor-mhaithe. Ach daoine iad nach misde do dhuine bheith faithchilleach leó. Cuir i gcás anois, tá rud amháin a gcaithfidh tú gan a dhéanamh a choidhche le Dágó, muna bhfuil aithne iongantach mhaith agat air. Caithfidh tú gan féacháil le theacht i dtír air. Níl ciall aige do sin. Dar leis gur ionann é agus masla. Tá rud eile fosta. Sáith sgian i bhfear aca - sin nó cuir piléar ann, agus ní masla ar bith sin, dar leis. Ach buail dorn sa ghiall air agus ní thabhairfidh sé maitheamhnas duit go deó.”
“An bhfuil siad iongantach glic leis an sgein?” ar sise.
“Tá — agus leis an ghunna. Rud eile de, sgaoilfidh siad leat ar an tsiocair is lugha ar bith. Tuigeann tú, ár ndóighe, nach ar a bhfurmhór atá mé ag cainnt, ná daoine gan urchóid a lán aca. Ach le n-a thaisbeáint duit goidé tá i gceist agam fá'n bheag-chuid innseóchaidh mé duit rud a chonnaic mé le mo shúile féin. I mBuenos Aires a thárla sé, suas le seacht mbliadhna ó shoin, an áit a rabh ‘festa' ar siubhal. Bhí na sráideanna lán daoine agus gluaisteán: bhí an baile uilig 'en féte.' Bhí mé féin ar an chasán coise, agus bhí carr ag mo thaoibh a bhí dá choinneáil ina sheasamh ag fear a bhí ina sheasamh roimhe. Le sin sgairt an tiománaidhe leis an casán a fhágáil. Ach níor bhog seisean, agus tar éis tamaill thiomáin an tiománaidhe 'un tosaigh go mall, agus tháinig gárda an rotha go h-éadtrom ar an fhear sa leis. Anois ní ghortóchadh an buille céadna míoltóg: níor bhain sé go fiú, corradh as an duine. Ach
L 16
goidé thárla annsin? Comh luath a's tháinig an tiománaidhe comhthrom leis, chuir sé a chos go suaimhneach ar an troightheán, tharraing amach a ghunna agus bhain an inchinn as. Agus rinne sé seo, bíodh fhios agat, agus bean an tiománaidhe i gcúl an charra.”
"Ach nár bheir siad ar an dúnmharbhthóir? " arsa an cailín de sgairt.
“Dheamhan breith," arsa Jim. “Chuaidh sé go díreach as amharc sa tsluagh. "Seadh - tá coimheád de dhíth ortha, go h-áirighthe, má bhíonn braon de bharraidheacht ólta aca.”
Bhrúigh sé as a thoitín.
“Ar mhisde a fhiafruighe goidé bheir a leithéid de shuim agat-sa i h-Américeá Dheas?”
Ar feadh bomaite nó dhó bhí sí eadar dhá chomhairle agus í ag coimheád amach roimpi. Le sin d'iompuigh sí thart.
“Chomhair a bheith go bhfuil sé de chathuighthe orm, a Mhr. Maitland, toiseacht leis an tsean-phort agus iarraidh ort gan a dhul a gháiridhe fúm.”
“Maith go leór, bhéarfaidh mise an sean-fhreagra, agus geallfaidh mé nach rachaidh," ar seisean go suaimhneach.
“Ta deárthair agam," ar sise, “deárthair a bhfuil mé féin agus eisean i n-ár gcúpla. Arthur a ainm.
Agus le dhá bhliadhain thart tá sé ó áit go h-áit i n-Americeá Dheas. Bhí sé i mBrazil, i n-Uruguay, agus san Argentine. Anois tá fhios agam nach mórán iongantais a thig le sin a chur ort-sa - sin mar déarfá, ní shílim go dteachaidh sé i bhfad
ar shiubhal ó'n ghnáth-bhealach. Ach ar chaoi ar bith, tá sé amuigh annsin, mar gheall ar bheith réidh leis an chineál saoghail a bhéadh aige annseo.”
“An rabh obair aige?” d'fhiafruigh Jim.
“Chuaidh sé amach annsin ar shéala toiseacht le comhlucht mór ola. Bhí an tuarastal maith; agus bheir Dáid rud éigin dó fosta, tá fhios agat. Ach i ndiaidh dhá mhí nó trí chonnaic sé nach dtiocfadh leis a sheasamh - brúid déanta a
L 17
bhí sa bhainisteóir - agus le sin d'fhág sé é. Tá sé ó áit go h-áit ó shoin.”
“Tchím,” arsa Jim go suaimhneach. Casadh air barraidheacht de ógánaigh a bhí ó áit go h-áit ar rud éigin a bhí Daid a thabhairt daobhtha; agus an cineál a bhí ionnta, ní rabh mórán uchtaighe aige asta. Smaointigh sé annsin go rabh a fhreagra rud beag goirid, agus ar sé — “Is deacair puist fhagháil amuigh annsin - sin, puist a bhfuil maith ar bith ionnta - muna bhfuil fear ina mhaighistir iongantach ar a cheird. Agus tír iongantach chostasach í le bheith ó áit go h-áit innti.”
“Tá fhios agam sin" ar sise. “Is minic a sgríobh Arthur ag innse damh comh cruaidh a's bhí sé ag cur air. Ach eadar gach dóigh d'éirigh leis gnoithe measardha a dhéanamh, agus tháinig an t-ádh is iongantaighe ar bith ina bhealach suas le sé mhí ó shoin. Agus anois tá mé ag teacht go dtí an rud a bhfuil eagla orm go rachaidh tú a mhagadh fúm dhá thairbhe.”
“Glác seans air," ar seisean ag gáiridhe.
“Dá mbíodh fhios agam go rabh tú le theacht anocht bhéadh a litir liom; ach tá mé ag déanamh go bhfuil cuimhne agam ar an chuid is tábhachtaighe dí. Do réir chosamhlachta rinne sé gar éigin do bhacach de sheóltóir i Monte Video - seóltóir Sasanach. Agus nuair a bhí an seóltóir seo ar leabaidh an bháis d'innis sé sgéal iongantach éigin dó fá chiste fholaigh.”
Ní tháinig athrughadh ar bith ar aghaidh Jim, d'aindeóin go rabh sgéal an chailín seo ní b'amaidighe ná shamhail sé bhéadh.
“Tá súil agam nár sgar sé le dadaidh dá chuid airgid ar a shon," ar sé go suaimhneach
“Bhí mé ag smaointeadh gur mar sin a ghlacfá é," ar sise. “Spreag an rud céadna mé féin an chéad uair a léigh mé é. Ach níor íoc sé dadaidh. Leig an seóltóir an rún uilig leis. Ar chaoi ar bith, ní rabh aige ach a allúntas.
L 18
Ní rabh airgead ar bith aige le tabhairt uaidh.”
“Goidé an rún a bhí ann?” ar seisean.
“Ní thig liom a rádh," ar sise. “Sgríobh sé rud éigin fá léar-sgáil, agus fá long a ghléasadh, agus níor chuala mé focal ó sin go dtí trí seachtmhaine ó shoin nuair a fuair mé litir ag rádh go rabh sé ag teacht 'un a' bhaile ar an chéad bhád eile. Dubhairt sé fosta, dá tigeadh dadaidh air, go bhfuighinn litir a sheólfadh sé chugam go dtí an banc.”
“Dá dtigeadh dadaidh air," arsa Jim go smaointeach.
“An rabh tú ag an bhanc ag cur tuairisge?”
“Bhí. Bhí mé shíos annsin ar maidin indiu féin, ach ní rabh dadaidh,"
“Muna rabh, níl amhras ná go bhfuil gach rud i gceart, a Mhiss Draycott. Is léir nach dtainig dadaidh air; agus, má fuair tusa a litir trí seachtmhaine ó shoin, ba chóir dó bheith i Sasain faoi seo. Agus comh luath 's chasfar ort é béidh tú ábalta an sgéal go h-iomlán a fhagháil uaidh.”
“Béidh. Agus sin an t-am, dar liom, a bhféadfá thusa cuidiughadh a thabhaint dó.”
D'amharc sí air go h-impidheach.
“Mise! Bhéarfad, agus fáilte. Ach goidé an dóigh?”
“Thiocfadh leat an sgéal uilig a chaibideáil leis féin, agus a innse dó goidé do thuairim. Tá fhios agat-sa i bhfad níos mó ná tá fhios aig-sean, a Mhr. Maitland, agus má ta dadaidh fírinne sa sgéal, bhéadh do chomhairle iongantach tairbheach dúinn.”
Bhí sé ar feadh tamaill eadar dhá chomhairle: annsin d'amharc sé díreach san aghaidh uirthi.
“Déarfaidh mé an fhírinne lom leat, a Mhiss Draycott," ar sé. “Níl maith a dhul ar chúl sgéithe leis. Tá an sgéal mar tá tú i ndiaidh a innse damh, tá sé comh sean leis na cnuic. Leis na cianta bíonn seóltóirí meisgeamhla ag cainnt fá chiste foluighthe - ór, seóda, agus gach rud eile de’n tseórt. Bíonn léar-sgáil garbh-
L 19
sgríobhtha aca fosta, de ghnáth, agus comh minic le rud eile, bíonn blaosg cloigne agus cnámha treasna ar a chéile sa chúinne le cuma níos fírinnighe fhágáil air. Leóga, níl ach an poinnte amháin de dhuifear eadar an sgéal seo agus na sgéalta eile - Is cosamhail nar iarr an seóltóir airgead ar bith ar do dheárthair. Dá mba rud é gur iarr, mholfainn duit an t-iomlán a chur as do intinn ar an bhomaite.”
“Ní dóigh leat go bhfuil dadaidh ann, mar sin ar sise go meallta.
“Ní maith liom a bheith gan chaoidheamhlacht," ar seisean ag gáiridhe, “ach tá eagla orm gurab é sin mo thuairim.
Is dóigh liom nach féidir gan - ciste nach bhfuil fhios goidé is fiú é, b’fhéidir - i bhfolach thall agus i bhfus ar fud na cruinne ó bhí am na gcreachadóirí mara ann fadó. Agus ní shéanfaidh mé go bhfuil Muir na Spáinneach agus Americeá Dheas ar áiteacha nach éadóiche cuid de'n chiste sin bheith i bhfolach ionnta. Ach is é an rud a bhfuil mé amhrasach fá dtaobh de bacach de sheóltóir i Monte Video eolas a bheith aige air, nó a fagháil amach cá rabh sé.”
“Ach mar dubhairt tú féin níor ghlac sé aon airgead," ar sise.
“Tá fhios agam sin," ar seisean. “Agus mheasfainn gur dóiche gur chreid an seóltóir é féin go fíor an rud a bhí sé a rádh - ná tá siad ar na daoine amháin is fusa a mhealladh ar an tsaoghal uilig. Mheasfainn gur dóiche, nuair a rinne do dheárthair maitheas air, go rabh gach uile rún aige gar a dhéanamh dó ar a shon. Ach goidé is fiú an t-eólas? Tá rud amhám cinnte. Muna mbídh eólas níos deimhne ná an sgéal seo le do dheárthair, ní bhéadh ach amaidighe dó dhul fá chostas ar bith a dh'iarraidh an chiste.”
“Tuigim sin i gceart," ar sise. “Ach ar mhisde leat éisteacht le h-a bhfuil le rádh aige? Agus do chomhairle thabhairt dúinn annsin?”
“Níor mhisde, ar chor ar bith," arsa Jim. “Ní bhéidh
L 20
orm ach lúthgháir. Cuireadh sé sgéala chun an Dorchester Club chugam, agus béidh fonn mór orm a chluinstin goidé tá aige le h-innse. Tá eólas agam ar an tír úd nach bhfuil ag mórán, agus má thig liom cuidiughadh ar bith a thabhairt uaim - bí cinnte go ndéanfaidh mé amhlaidh. Ach 'gheall ar Dhia - ná bíodh barraidheacht dóchais agat sa chúis!"
Le sin sgiord sgaifte de'n Aos óg Aerach anuas ortha go tobann, agus sgadáin bhuidhe agus lionn leó, agus thug siad ise ar shiubhal, agus fágadh Jim le snáthadánn de mhnaoi a dtug sé fuath dí, ar an chead amharc. Chuir sé suas léithe comh maith agus tháinig leis ar feadh chúig mbomaite agus b'air a bhí an lúthgháir nuair a tháinig Percy ionns' ortha.
“Níor shíl mé ariamh go mbéadh áthas orm do fheiceáil, a Phercy," ar sé nuair a d'imthigh an bhean, “ach tá sí sin creathnach.”
“Tá sí cineál garg,” arsa percy. “Ach goidé do thuairim de n chailín eile? Chonnaic mé sibh agus bhur dhá ngaothsán chomhair a bheith buailte ar a chéile suas le leath-uair a' chluig.”
“Cailín beag deas í," arsa Jim. "An bhfuil fhios agat dadaidh fá dtaobh dí?”
“Tá mé go díreach i ndiaidh a bheith ag cur ceiste ar Phamela, Sean-taoiseach airm a h-athair. Tá teach aca shíos i Sussex.”
“An bhfuil aon airgead aige?”
“Bhal, Dar fiadh!" Thug Percy buille beag dó eadar na h-easnacha. “Agus seo é an dóigh a bhfuil sé, an eadh?”
“Ná bí in do ghealt ar fad," arsa Jim go tur. “Gan trácht ar a bheith iongantach díomúinte.”
“Tá mé buadhartha, a mhic. Ní rabh mé ach ag magadh. leóga, tá eagla orm nach bhfuil. D'admhuigh Pamela féin go bhfuil an saoghal ag cur cruaidh go leór air. Tá ruagaire
L 21
reatha de mhac aige nach bhfhuil mórán le gnóthughadh air, cluinim. Tá sé i n-áit éigin i n-Americeá Dheas.”
D'amharc Jim ar a uaireadóir. Bhí sé an dó a chlog.
“Cinnte, níl tú ag imtheacht go fóill, a mhic?” arsa Percy. “Nílimíd ach ag toiseacht.”
“Ní gádh duit-se theacht," araa Jim. “Siubhailfidh mé. An mbéidh draoi-fhocal éigin le rádh agam i gcogar le cead fhagháil dul amach as an áit"
“Ní bhéidh. Níl agat ach an doras tosaigh a fhosgladh, agus greadadh leat. An bhfuil tú cinnte nár mhaith leat mise do thabhairt liom sa ghluaisteán?”
“Tá, fír-chinnte," arsa Jim, agus le sin d'imthigh sé.
Agus sin mar thárla é ag teacht anuas na céimeanna, a hata árd siar ar a chionn, agus é ag machtnamh ar an tsaoghal go coitcheann, agus soluis Lonndain amach ós a choinne. Shiubhail sé leis ar aghaidh ar a shuaimhneas, ag tarraingt isteach lán a chuid sgamhóg de'n aer. A Ri! goidé leithéid de bholadh agus bhí san sailear sin! Goidé leithéid de shiamsa gan chéill! San am chéadna, bhí lúthgháir air cionn 's go dteachaidh sé. Cailín beag lághach a bhí sa chailín sin a rabh an t-éideadh liath uirthi. Nár bhódhmánta an mhaise dó gan a fhiafruighe dí goidé a seóladh! B'fhéidir go bhfuigheadh sé é nuair a thiocfadh an deárthair óg seo aici i dtír.
Rinne sé gáire leis féin. An sgéal sin fá'n chiste foluighthe! Ceithre h-uaire ar a laighead, cuireadh an sgéal céadna i h-a láthair féin. San am chéadna, bhí sé buadhartha fá'n chailín, go h-áirighthe ó thárla gan mórán airgid aca, Ba dóiche gur shíl sí an t-ádh a bheith ag tarraingt ortha. Agus níorbh' iongantas sin.
Sgairt fear gluaisteáin leis ag iarraidh fostóidh, ach chraith seisean a cheann, Ní rabh codladh ar bith air, agus bhí gal an tobac agus boladh na sgadán, bhí an dá chuid greamhuighthe de go fóill. Na brealláin bheaga! D'fhéach sé le smaointeadh goidé dhéanfadh aon duine aca, dá
L 22
mbeirtí goirid air. An fear sin a bhí ag seinm ar an phianó, cuir i gcás - d'aindeóin go rabh lámh mhaith ar an tseinm aige. Ach bíodh sé i dteach táibhirne i Valparaiso nuair a d'éireóchadh racán!
Chaith sé uaidh a thoitín. An rabh sé ag tabhairt cothrom daobhtha? I ndiaidh an iomlám, ní rabh cleachtadh ag aon duine aca ar a leithéid de rud. Agus b'fhéidir, dá ndéanadh siad an rud cearr féin gur díoghbháil eólais a bhéadh ortha, agus nach díoghbháil meisnighe. Ní do mhórán a bhí sé i ndán an seans fhagháil a fuair seisean, go fiú dá mbíodh an fonn féin ortha chuige.
Is minic a deireadh daoine leis go mbíodh sé ag cuartughadh trioblóide; ach ní mar sin ar fad a bhí. Ní rabh feidhm ar bith air a cuartughadh. Thigeadh sí a bhealach gan aon iarraidh. Cinnte, níor chuir sé cor bealaigh air féin ariamh le n-a seachaint. D'admhóchadh sé go mbíodh a dhá láimh amuigh aige le fáilte roimpi. Rud éigin neamh-ghnáthach; rud éigin nua; rud éigin a mbéadh blas na contabhairte air - badh é sin a chuid de'n tsaoghal.
Thug sé a shúil suas ar na tighthe a rabh sé ag dul thart leó - tighthe breághtha galánta uilig. Bhí dligheadóirí ina gcodladh ionnta - ligheadóirí agus ceannaidhthe agus fir mhór- luachacha na cathrach. Ní fá'n áit sin a bhí aon eachtraí le fagháil i Lonndain. Fá n-a Céidheanna, b'fhéidir. Ach eachtraí suaracha bhéadh ionnta sin. D'aindeóin gur innis sé do'n chailín go rabh eachtraí le fagháil i Lonndain, bhí sé cearr. Ní rabh eachtraí i n-aon áit an saoghal seo ...
Go díreach san bhomaite sin mhothuigh sé tormán urchair a sgaoileadh as gunna póca - agus gan sin i bhfad uaidh féin.
L 23
Sheas Jim Maitland i n-áit na mbonn, agus annsin thug an sean-chleachtadh air dul i bhfolach ar sgáth crainn a bhí i bhfogas dó. Sa tír a rabh sé i ndiaidh a theacht aisti, ní smaointeóchadh sé an dara h-uair ar an rud a thárla - ní rabh i n-obair gunna annsin ach cuid de ghnáth-obair an lae. Ach i Lonndain, agus go h-áirighthe sa pháirt seo de Lonndain, rud eile ar fad a bhi ann, Tháinig blosg an urchair as an teach ós a choinne - teach cosamhail leis an cheann a bhí sé i ndiaidh a fhágáil, ach amháin nach rabh sé le díol. Bhí sé dubh dorcha, ach bhí rud éigin ag innse dó ina chroidhe go rabh solus i gceann de na bárr- fhuinneóga cupla bhomaite roimhe ré.
Dhearc sé síos agus suas an bóthar : ní rabh aon duine le feiceáil. Dhearc sé ar an dá theach a bhí sa chomhursanacht : ní rabh neach ar bith ag bogadh annsin ach oiread. Annsin, mar ba ghnáthach leis, thoisigh sé a mhachtnamh. Bhí sé féin gan arm: ba léir nárbh' é sin do'n té sgaoil an t-urchar, Ní rabh dóigh ar bith a dtiocfadh leis dul isteach 'un an tighe ach briseadh isteach aim. Agus le n-a chois sin uilig níor dhadaidh dá ghnoithe-sean é. Bhí trí fátha maithe, mar sin, gur chóir dó bualadh leis go suaimhneach ar a bhealach abhaile, agus gan oiread agus fáth amháin gur chóir dó fanacht. Ach ba leór sin le tabhairt air-sean gan dadaidh de'n tseórt a dhéanamh. Leigfeadh sé cupla bomaite thart, ar chaoi ar bith, go bhfeicfeadh sé an dtuitfeadh dadaidh eile amach.
D'iompuigh sé suas bóna a chóta mhóin le brollach geal a léineadh a chumhdughadh. Siar leis annsin go fáilthidhe nó go samhlóchthá gur shlug na cramn é. Ar feadh tamaill níor thárla dadaidh; ach ar ball beag thámig léas soluis
L 24
as ceann de na fuinneoga. Cuireadh as é, chomhair a bheith ar an bhomaite; nocht sé annsin i bhfuinneoig eile díreach fúithe agus chuaigh sé as arís. Bhí duine éigin ag teacht anuas an staighre. Nocht an solus ar feadh bomaite ós cionn an dorais tosaigh, agus le sin d'fhosgail an doras féin agus tháinig beirt fhear amach.i
Chonnaic Jim go gcaithfeadh siad a dhul thart fá troigh dó, agus theann sé isteach ní ba chomhgaraighe do na crainn. Thiocfadh leis a nguthanna a chluinstin - duine amháin acu ar stéill mhire le feirg, agus bhí an fear eile mar bhéadh sé ag gabháil a leith-sgéil leis. Fear mór árd a i nduine aca; ní rabh an fear eile fá cheann do bheith chomh h-árd leis, agus badh é an fear mór a bhí i bhfeirg.
"Is tusa féin an t-amadán damanta gan a dhath dháth de chéill, a Ernesto.”
Le linn iad a theacht i ngar do'n gheafta d'éirigh an chainnt soiléir.
“Mhill tú an t-iomlán.”
Baineadh gliog as an gheafta agus d'éist Jim le freagra an fhir bhig.
“D'fhéad sé gan mo bhualadh,” ar sé.
“Ní maith liom aon duine 'mo bhualadh.”
“Caor theineadh dath le feiceáil,” arsa an fear mór go grosach.
"Is cuma. B'féidir gurb' amhlaidh is feárr. Níor chuala aon duine é. Tá sé comh maith againn siubhal dár gcois. Ach béidh siubhal gasta le déanamh againn.”
Le sin d'imthigh siad. D'fhan Jim go dtí go dteachaidh a nguth i n-éag i bhfad uaidh. Sasanach, do réir chosamhlachta, a bhí sanfhear mhór. Do réir a ghotha agus a ainm shílfeá gur Spáinneacha bhí san fhear eile. Nó b'fhéidir gurbh as Americea Dheas é. Agus smaointigh Jim annsin gurbh' iongantach an rud é nach rabh ach tamall beag ó shoin ó bhí sé féin ag innse do'n chailín fá n tréith seo san dágó an fuath ata aca ar a mbualadh.
Tháinig sé amach ó chúl an chrainn, agus thoisigh sé a chur an
L 25
iomláin fríd a chéile ina intinn. Sa teach sin ós a choinne bhí fear a bhítheas i ndiaidh a chaitheamh. Bhí sé marbh, b'fhéidir. B'fhéidir nach rabh sé ach gonta. Ach an rabh aon duine astuigh? Ba é sin an cheist! Dá mbíodh seirbhísigh ar bith ann, dhúiseóchthaí cuid aca, ar chaoi ar bith, le blosg an urchair, agus chuirfí soluis ar lasadh. Ach bhí an teach dubh dorcha go fóill. Ó thárla sin amhlaidh, dar leis féin narbh' fhéidir go rabh seirbhísigh ar bith ann.
Goidé fá'n té ar leis an teach? Ar leis an fhear mhór féin é? B'fhéidir. Sa chás sin de, goidé bhí an fear mór ag brath a dhéanamh? Ba chontabhairteach dó fear marbh nó fear gonta a fhágáil ina luighe fá'n áit. Smaointigh Jim ar na focla adubhairt an fear mór fá shiubhal go tapaidh. Goidé bhí faoi sin aige! Nach mbéadh sé de dhith ortha an corp a thabhairt ar shiubhal agus a chaitheamh i n-áit éigin eile? Ní bhéadh sé sábháilte a fhágáil go dtí an oidhche ar n-a bhárach féin, nó d'aithneóchadh dochtúir ar bith go rabh an fear marbh le tamall, agus níor dhóiche go mbéadh an corp ina luighe amuigh i rith lae i n-áit fhosgailte gan aon duine theacht air. Mar sin de, bhéadh sé iontuigthe ag na síothmhaoir gur h-athruigheadh an corp i ndiaidh a bháis; ach dá ndéantaí ar an bhomaite é, b'fhéidir go dtiocfadh dalladh mullóg a chur ortha. Dar leis féin anois nach rabh ach an t-aon rud amháin le socrughadh aige. Má bhí fá shúil aige dadaidh a dhéanamh, chaithfeadh sé a dheánamh ar an bhomaite. Ghearr sé treasna an tóchair go tapaidh, d’fhosgail an geafta, agus sgiord sé suas an cabhsa goirid agus é ar sgáth na dtor i rith an ama.
I dtaca le bheith ag briseadh isteach i dtigh fir eile, níor chuir sin múisiúm ar bith air. Dá mbeirtí fein air, ba sábháilte a ionad ná ionad na muintire ar leó an teach, agus a mbéadh ortha cunntas a thabhairt as fear marbh nó fear gonta a bheith fá’n áit aca. Ach níor mhian leis leigean do aon duine teacht air.
Sgiord sé suas an staighre mar bhéadh sgáil dhubh ann;
L 26
ach, go díreach mar bhí sé ag meas, bhí an glas ar an doras. Glas Yale a bhí san ghlas, agus níor chabhair dó fiacháil le dadaidh a dhéanamh leis. Tháinig leis na ballaí a fheiceáil gan lasán a dheargadh, agus le sin leig sé éigheamh bheag. Annsin ós a choinne, bhí fuinneóg a rabh pána briste innte. Shín sé síos a lámh, bhain an bolta de'n fhuinneóig agus i mbomaite eile bhí sé istigh.
Ba dorcha i bhfad istigh ná amuigh, agus i ndiaidh dhá choiscéim nó trí a thabhairt 'un tosaigh go faithchilleach dhearg sé lasán. Rud contabhairteach a bhí ann dó, ach bhí an fhuinneóg a dtáinig sé isteach uirthi ar an taoibh cúil de'n teach, agus ar an dóigh sin níorbh' fhéidir an solus a thabhairt fá dear ó'n bhóthar.
Bhí cumhdach domham dusta ar an tábla agus ar na cathaoireacha. Ba léir nár leagadh méar ar an áit le fada. Agus nuair a d'fhosgail sé an doras agus chuartuigh sé thart chonnaic sé go rabh gach áit mar an gcéadna. Bhí an chisteannach agus an tsoitheachlann agus an bhiadhlann uilig amhlaidh. Do réir chosamhlachta, ní rabh an bháighe íochtarach de'n teach i n-úsáid. Cé'n áit, mar sin, a ndéantaí an chócaireacht.
Bhí staighre suas go dtí an chéad urlár eile. Shiubhail sé suas an staighre seo go suaimhneach. Go h-ádhmhail ní rabh glas ar bith ar an doras ag bárr. D'fhosgail sé é, agus ar an bhomaite mhothuigh sé sean-bholadh tobac. Ós a choinne amach bhí marbh-sholus beag ag teacht isteach fríd an fhuinneóig ós cionn an dorais tosaigh. San halla a bhí sé.
Sheas sé annsin gan cor as, agus é ag éisteacht go h-aireach: bhí an teach uilig fá chiúnas.
Cibé daoine a bhí ag caitheamh an tobac, bhí siad ar siubhal. Annsin mhothuigh sé a bhealach 'un tosaigh, céim ar chéim. Agus badh é an chéad rud a thug sé fá dear narbh' ionann eagar do'n urlár seo agus don'n urlár íochtair. galálanta annseo agus gan séala ar bith faillighe air.
Tháinig sé ar an phríomh-staighre, agus le sin thoisigh sé
L 27
a shiubhal suas. Má thuig sé anois go rabh gach coiscéim ag méadughadh go mór na contabhairte dó níor bhuail a chuisle dadaidh ní ba ghaiste le n-a linn. I gcionn gach trí nó ceathair de chéimeanna sheasuigheadh sé agus chuireadh sé cluas ain féin, ach bhí an ciúnas fann uaigneach céadna i ngach áit go fóill.
Bhí boladh an tobac ag éirghe ní ba láidre do réir mar bhí sé ag dul suas. Bhí a shúile cleachttha leis an dorchadas fá'n am seo, agus thug sé fá dear doras fosgailte go díreach ag h-a thaoibh. Thug sé coiscéim isteach air agus le sin bhí fhios aige go rabh sé san áit a dtáinig boladh an tobac.
Níor léir dó rud ar bith annseo, agus i ndiaidh bomaite dhearg sé lasán eile. Agus d'aithin sé i bhfaiteadh na súl goidé an cineál tighe ar thárla ann é. Teach cearrbhachais a bhí ann, teach príobháideach cearrbhachais, agus an bomaite ar thuig sé sin, thuig sé fosta nach rabh feidhm comh mór sin air anois a bheith faithchilleach. Bhí an teach folamh. Ní chuirfí isteach air go dtí go dtiocfadh an bheirt fhear arais- dá dtigeadh siad arais ar chor ar bith. Le sin dhruid sé an doras agus chuir sé an solus ar lasadh.
Bhí na fuinneóga cumhduighthe le feisíní troma dubha, agus bhí an seomra, seomra a rabh leithne an toighe uilig faoi, bhí sé gléasta go breágh. Ag cionn amháin de bhí “buffet" fuar, agus fuighleach an iomad plátaí ceapairí ar an tábla. Bhí buideáil fholamha champagne agus go leór aca, ina luighe thall agus i bhfus ar an urlár ar a chúl. I lár an tseomra bhí bórd sguaibín, agus ar gach taoibh de bhí an gnáth-thróscán uilig a bhíos de dhíth le "baccarat” agus “chemin de fer" a imirt.
Ní rabh seirbhísigh ar bith sa teach. D’órduighthí an biadh uilig isteach ó bhiadhtach. Agus bhí Jim comh sásta sin leis féin cionn ’s go rabh an poinnte seo socruighthe aige go dtearn sé dearmad ar feadh bomaite go rabh gnoithe eile, agus gnoithe i bhfad ní ba tábhachtaighe le
L 28
dearcadh isteach ann aige. Leig se ar dearmad fosta go rabh an t-am ag dul thart.
Thiocfadh leis oibriughadh ní ba réidhe anois, agus, i ndiaidh an solus a chur as, chuaidh sé suas go dána go dtí an t-urlár eile. Má bhí sé ceart fá'n tsolus san fhuinneóig sul ar sgaoileadh an t-urchar, baidhe uachtair a bhéadh an seomra a dtearnadh an gníomh. D'fhág sin gan ach dhá sheomra aige le cuartughadh, agus ar feadh tamaill bhí sé eadar dhá chomhairle, fá cioca seomra a mbainf eadh sé triail as ar tús. Bhí an dá dhoras dúnta. Ní rabh duifear ar bith eatortha. Ghlac sé seans sa deireadh agus tháinig sé ar an tseomra cheart.
Bhí crinlín mór ina sheasamh i lár báire agus bhí an seomra leagtha amach mar bhéadh oifig ann. Bhí trí nó ceathair de chathaoireacha ann, agus roinnt de leabhra tagartha. Leabhra de chineál “Who’s Who" ba mhó bhí ann. Bhí beagán pioctúireach ar na ballaí - piotúireacha a bhain le cúrsaí spóirt - agus bhí taisgeadán mór i gcúinne ann. Amach ó na neithe sin ní rabh le feiceál ach- dhá chois duine éigin a bhí sínte taobh thall de'n chrinlín.
Ar a dhul isteach 'un tseomra dó chuir sé an solus ar lasadh, agus sul ar sgrúduigh sé an corp chuaidh sé trasna go dtí an fhuinneóg agus tharraing sé na feisíní le chéile go dlúith. Tháinig sé arais annsin go dtí an crinlín agus dhearc sé síos ar an fhear a bhí ina luighe ar an urlár. Bhí a aghaidh faoi sgáth ach ba leór amharc amháin le n-a fheiceáil go rabh sé marbh. Bhí culaith tráthnóna air agus i lár a léineadh gile bhí bhallgoid dhúbh-dhearg. Bhí sgiathán amháin tógtha i n-áirde mar bhéadh sé ag iarraidh é féin a chosaint ar an urchar. Bhí an sgiathán eile, agus an dorn druidte, bhí sin sínte amach ar an bhrat urláir. Chuaidh an piléar fríd an chroidhe aige.
Ní rabh ballsgóid ar bith ar an bhrat agus thaisbeáin sin go rabh an piléar sa chorp go fóill.
Bhí Jim comh cleachtuighthe sin ag amharc ar throid, ar
L 29
dhún-mharbhadh, agus ar bhás agus nar chuin seo mórán uathbháis air. Bhí sé go measardha soiléir goidé thárla. Thoisigh bruighean éigin ar íochtar, agus annsin tháinig an triúr aca aníos go dtí an oifig leis an chúis a shocrughadh. Fuair an fhearg buaidh ar an fhear seo agus bhuail sé an dágó, agus chaith an dágó eisean. Bhí cuma ar an méid sin a bheith soiléir. Ach goidé an chéad rud eile a ba cheart do Jim a dhéanamh?
I dtíortha áirighthe badh é an freagra ar an cheist sin gan dadaidh a dhéanamh. Ach níorbh' ionann sin agus i Sasain. B'fhíor, dá siubhaileadh sé amach as an teach anois mar tháinig sé isteach, nach mbéadh aon duine lá níos eólaighe, ach ba doiligh leis sin a dhéanamh. Bhí guthán ar an chrinlín D'fhéach sé air ar feadh bomaite. An gcuirfeadh sé fios ar na síoth-mhaoir? Agus annsin chuimhnigh sé nach rabh fhios aige go fiú amháin an toighe. Bhéadh sé gan chéill aige a rádh go rabh sé i dteach nach rabh fhios aige cé’n teach é, agus fear marbh ar an urlár ag a thaoibh. Le n-a fhagháil amach cá rabh sé, chaithfeadh sé a dhul síos agus dearcadh taobh amuigh de na geafta. Go fiú annsin b'fhéidir nach mbéadh ann ach uimhir, agus ó thárla nach rabh fhios aige ainm an bhóthair, ní bhéadh sé dadaidh ní ba fhuide ar aghaidh .
San am chéadna ní rabh maith dó fanacht san áit a rabh sé. Dá dtigeadh an bheirt fhear arais, bhí fhios aige go rabh duine aca ar a laighead a rabh gunna aige, agus nach mbéadh faitchíos air úsáid a dhéanamh de. Agus má bhí rud amháin thar rud ar bith eile nach rabh ariamh i n-a thaitneamh, badh é an rud é sin é féin a bheith ar an ghann-chuid airm. Rud eile, bhéadh sé ina lá gheal taobh istigh de uair a' chluig, agus d'fhéadfaí a fheiceáil ag fágáil an tighe - rud a bhéadh ina chás achrannach ann féin.
Le sin spreag sé é nár dhearc sé go fóill ar aghaidh an fhir mhairbh. Bhí na súile fosgailte bhí an cár buailte ar a chéile go drannach. Bhí an ghrainnc chéadna air go díreach a mbéadh duine ag dréim le n-a fheiceáil ar aghaidh fir a mhuirbhfí i lár bruighne. Ach níorbh' í an ghramnc sin a
L 30
thug ar Jim léim a thabhairt ina sheasamh cúpla bomaite ina dhiaidh sin agus dreach dian air le tréan iongantais, Níorbh' fhéidir é! Níorbh' fhéidir ar chor ar bith. Agus san am chéadna ní rabh amhras ar bith fá’n chosamhlacht a bhí eadar an fear marbh agus an cailín a rabh sé ag cainnt léithe an oidhche sin.
I n-a dhiaidh sin níorbh' é an t-iongantas an rud a ba mhó fuair greim ar intinn Jim. Bhí sé tuartha go maith le h-iongantais. Ach bhí nidh eile sa chúis. Má badh é seo deárthair Judy Draycott - agus ó’n chosamhlacht a bhí eatortha, ba rí-dhóiche gurbh' é - d’fhuígfeadh sin baint phearsanta aige féin leis an sgéal. Thaitin sí go mór leis, ar feadh an chaidrimh bhig a bhí aige léithe; agus seo é anois agus a deárthair marbh ós a choinne, agus fios aige go maith gur dágó darbh’ ainm Ernesto a mharbh é.
Bha léir dó anois goidé ba cheart dó a dhéanamh. Labhair- feadh sé le muinntir oifig na nguthán. Mhíneóchadh sé daobhtha i gcúpla focal goidé mar bhí, agus d’iarrfadh sé ortha-san a rádh leis na síoth-maoir a theacht chuige. Bhéadh sé i ndon oiread eólais a thabhairt daobhtha agus gur chóir nach mbéadh moill ortha breith ar an fhear a rinne an dochar. Le h-a chois sin smaointigh sé, muna ndéanadh sé seo, agus an t-iomradh a theacht amach go rabh baint ar bith aige leis na gnoithí, nach dtabhairfeadh an cailín maitheamhnas dó go deó. Agus i n-a dhiaidh sm uilig ní rabh sé cinnte. Chuir sé a lámh amach dhá uair a bhreith ar an éisteán; agus gach uair de’n dá uair tharraing sé arais í.
Ní h-é go rabh sé ar dhóigh ar bith i bhfáthach leis an mharbhthóir a shábháil. Go fiú má's ruagaire reatha gan mhaith féin a bhí san fhear a marbhadh, níor leith-sgéal ar bith sin ag dream a mharbhtha. Ach an bomaite thiocfadh na síoth-mhaoir chaithfeadh Jim an cás a fhágáil aca. Agus ní rabh sé cinnte gur theastuigh uaidh a fhágáil aca. Bhí an teagbháil uilig comh h-aisteach agus gur chuir sí faobhar mór ar a chuid fiosrachta.
Nuair a bhí sé ag cainnt leis an chailín rinne sé beagán
L 31
de'n sgéal fá'n chiste foluighthe, ach ni rabh sé comh deimhin dá bharamhail anois. Arbh ' fhéidir nach bruighean cearrbhachais ar fad a bhí annseo, ach rud éigin ní ba mhó? I ndiaidh an iomláin, ní thiocfadh aon duine 'un a' bhaile i ndiaidh seal fada a chaitheamh i gcéin agus an chéad oidhche a chaitheamh ag imirt “chein de fer" gan oiread agus fios a thabhairt dá mhuinntir go rabh sé arais. Agus ba léir nach rabh aon eólas ag an chailín go rabh a deárthair arais.
Tháinig long pasantóir chun cuain ar maidin, an lá sin. Bhí an fear marbh i Lonndain i bhfad thar dhá uair déag. Cinnte, dá mbíodh gach rud mar ba chóir, chuirfeadh sé sgéala chuig a bhunadh féin.
Má bhí Jim ceart ina thuairim - má's amhlaidh a bhí an t-ógánach seo i mbruighin fá ghnoithe thábhachtach éigin a bhain le Americeá Dheas, bhí rud amháin a gcaithfeadh Jim féacháil le n-a dhéanamh. Chaithfeadh sé amharc ní b'fheárr a fhagháil ar an bheirt fhear a rabh a lámha sa dún-mharbhadh. Bhéadh an cailín ag teacht isteach sa chúis agus ba mhó an cuidiughadh díthe-se aithne do chur ar an námhaid i ngan fhios daobhtha ná a dtabhairt suas do na síoth-mhaoir. Agus go díreach nuair a bhí an méid seo socruighthe ina intinn aige tháinig tormán ó'n taoibh amuigh. Agus b'fhuras a aithne goidé an rud é. Tormán dorais ag fosgladh a bhí ann ...
D'amharc Jim isteach sa phasáiste, agus le sin chonnaic sé go rabh sé i n-áit nach dtiocfadh leis imtheacht ar fhear gunna. Ní bhéadh de sheans aige ach a dhul i bhfastódh ann nuair a thiocfadh sé isteach. Bhí sé ag taoibh an dorais de léim, agus ina sheasamh suas go teann leis an bhalla.
Baineadh gíog as clár i n-aite leis. Annsin thug toirt aistidheach coiscéim isteach 'un an tseomra. Fear a bhí ann, fear beag a rabh sé cruaidh air a bheith ós cionn chúig dtroighthe ar aoirde, agus é gléasta i ngúna síoda. Bhí bearad beag ar a cheann, bhí a dhá láimh amach uaidh aige ag cuartughadh roimhe. Agus le sin d'aithin Jimgoidé mar bhí. Bhí an fear dall.
L 32
“An tusa atá ann, a Mhonty?”
Bhí ar guth árd, géar-cosamhail le guth mná, agus tháinig dhéistean ar Jim Maitland nach rabh i bhfad ó bheith ina dhearg-ghráin. Mhothuigh sé a chuid fola ag téidheadh leis na cathuigthe a tháinig air greim sgeadamám a bhreith ar an ámhas seo agus a thachtadh beó bheitheadhach; agus is minic a smaomtigh sé ar na cathuighthe chéadna sin san am a bhí roimhe Nárbh' é a shábháilfeadh é féin ar an iomad bhuadhartha, dá ngéilleadh sé!
“A Mhonty, cá bhfuil tú?”
Stad an cuartughadh de réir a chéile ag an fhear dhall, agus sheasuigh sé os coinne Jim agus na súile gan radharc mar bhéadh siad ag stánughadh air. An mhuinntir nach bhfuil amharc na súl aca bhíonn géire fá leith ins na céadfaidh eile aca, agus d’aithin an dall seo cá h-áit a rabh an strainnséir sa tseomra. Bhí Jim 'á choimheád agus gan fhios aige i gceart ciaca bhí sé ann ná as. Bhí an rud uilig mar bhéadh brionglóid ann. Bhí an fear beag seo iongantach éagcoitchianta ina chuma le cois bheith caoch. Bhí a lámha mór, ach bhí deanamh deas ortha. Bhí an doimhneacht san ucht agus an leithne mhór sin ins na guailneacha a thaisbeáin go rabh urradh ann nach mbíonn i ngach duine. Ach ba mhillteanaighe ná an t-iomlán an dreach urchóideach a bhí air. Bhí sé folamh ar fad ó'n fhéachaint shochmaidhe shíothchánta a bhíos le feiceáil de ghnáth i n-aghaidh an daill.
Le sin labhair an fear arís i nguth nach rabh mórán ní b’airde ná cogar.
“Cé thú féin, agus goidé tá de dhíth ort?”
Thoisigh Jim a smaomteadh go tiugh. Ar chóir dó a rádh gur síoth-mhaor a bhí ann, agus cunntas a éileamh fá’n choir? Dá ndéanadh sé sm, chaithfeadh sé leanstan do’n chur i gcéill - rud nach dtiocfadh leis, dá dtigeadh an mhuinntir eile arais. Agus do réir chosamhlachta bhi coinne ag an fhear chaoch leó, nó, ar chaoi ar bith, le fear éigin darb' ainm Monty. B'fheárr dó gan sin a dhéanamh.
L 33
Gheobhadh sé níos mó de eólas ach fanacht ina thost. Níor dheacair éalódh ar an diabhal bheag seo, dá mbíodh gádh leis. Dá sáruigheadh ar gach dóigh eile, ní bhéadh moill a chnagadh. Ach go díreach le sin tháinig rud nach rabh sé ag dréim leis. D'áirigh sé gliog, agus bhí an seomra dubh dorcha.
Ar feadh bomaite níor thuig sé goidé ba chiall leis an gníomh seo. Annsin mhothuigh cé anál íseal ag n-a thaoibh. Níor mhisde do'n námhaid a bheith gan solus, ach ba mhisde dó-san sin. Thug sé coiscéim ar gcúl go tapaidh. Rinne an fear eile meangadh beag gáire go suaimhneach. Leagadh lámh ar bhrollach a léineadh; agus le sn chuala sé an meangadh gáire arís.
“Culaith tráthnóna,” arsa an dall i gcogar tú an fear amaideach,”
Chuaidh Jim ar a chúl arís, ach bhí fhios aige i rith an ama go rabh an fear eile ina dhiaidh. Le sin féin tháinig mothughadh eile air-mothughadh a rabh comh beag sin de chleachtadh aige air le linn a shaoghail gur dhiúlthuigh cé tabhairt isteach dó. Bhí eagla ag teacht air. Bhí fonn as cuimse air chomhair a bheith nach dtiocfadh leis a chosg a racht a leigint amach go fiadhain, agus greadadh uaidh dá dhorna an méid a bhí ina chorp.
D'éist sé go díthcheallach. An tarraingt anála sin a mhothuigh sé ag n-a ghualainn chlí? Tharraing sé a shean- bhuille, agus leig cé mionna nuair a bhuail sé a dhorn i n-éadan an bhalla. Agus annsin arís chuala sé an meangadh fuathmhar gáire sin as áit éigin i lár an tseomra.
Spreag smaointeadh nua é anois. Dá mbíodh solus sa tseomra, ghoillfeadh sé gó mór air fear caoch a bhualadh. Ach níorbh' ionann an cás anois nuair a bhí sé sa dorchadas. Badh ag an námhaid a bhí an bhuntáiste uilig. Chnagfadh sé an diabhal beag, agus annsin gheobhadh sé gach eólas eile dárbh' fhéidir leis, agus bhainfeadh sé na bonnaí as. Ach go díreach nuair a bhí an méid seo socruighthe ina intinn aige
L 34
mhothuigh cé gliog mar bhéadh cóifrín ag drud. Bhí an fear caoch ag an chrinlín.
Thug sé coiscéim 'un tosaigh, agus bhuail a chos ar cathaoir. Cé'n áit faoi Dhia a rabh sé? Níor chuimhin leis aon chathaoir a bheith san pháirt sin de'n tseomra ar chor ar bith Bhí se ’un sioparnaigh glan. Ní rabh fhios aige go fiú ce'n bealách a rabh an doras. Agus ní rabh fhios aige cá rabh eochair an tsoluis. Agus nuair a smaointigh sé ar an tsolus leig cé gáire beag goirid. Bhí sé leigthe ar dearmad aige go rabh bosca de sgaith na lasán ma phóca aige. Thoisigh sé a dh’útamail i bpócaí a chóta, agus annsm nuair a bhí cé ró-mhall, thuig sé comh h-amaideach a's bhí se aige gáire a dhéanamh. Ní mó ná gur mhothuigh sé go rabh lámha leagtha ar a chúl nuair a bhí siad ar a dhá ghualainn, Baineadh craitheadh as annsin, agus bhí cosa an fhir chaoich thart fá h-a chorp, agus a dhá sgiathán casta thart fá n-a mhuineál.
Bhí sé ion-tuigthe ó thús goidé mar rachadh seo, ach ni rabh umhail ag Jim ar dhadaidh ach ar an fheirg a bhí air leis féin cionn 's a bheith ina amadán. D'aindeóin gur fear ani-láidir a bhí ann, bhí fhios aige go rabh an fear caoch ion- churtha leis maidir le neart na sgiathán. Le n-a chois sin bhí an troid ina éadan ar gach dóigh. Ni furas a leithéid de ghreim a sgaitheadh ar an chláiríneach beag is lugha bhrigh ar bith ach i dtaca le h-amhas de'n chineál seo a chaitheamh de, níorbh' fhéidir é. Agus bhí fhios aige sin.
D'fhéach sé an méid a bhí ina chorp an greim báis a bhí fá n-a mhuineál a sgaoileadh. D'fhéach sé annsin leis na cosa. Agus nuair a d'fhéach chuala sé annsin de'n tíomhadh h-uair an meangadh gáire. Stróc sé leis thart an seomra go dtí gur bhuail sé an balla. Chuir sé leis thart an seomra go bhrúigh sé an t-ualach ina éadan arís agus arís. Dá n-éirigheadh leis an anál a bhainte den bhrúid bhig, bheadh seans aige go fóill. Ach amach ó chnead feirge le gach
L 35
cnag ní rabh maith ann. Ní thearn an greim fá n-a mhuineál
ach teannadh.
Bhí sé ag éirighe lag, agus chuir sin ar stéill mhire é. Thoisigh sé a thuisleadh anonn agus anall an seomra, agus an gleó ina chluasa ag éirghe ní ba láidre. Bhuail sé an crinlín uair amháin agus fhobair dó tuitim. A sháith i gceart a thug sé dó é féin a shábháil. Ach badh é sin an sméach dheireannach. Bhí a chuid sgamhóg ag bléasgadh. Bhí na féithe i gclár a éadain ina seasamh amach mar bhéadh téadaí ann. Ní rabh ann ach gur léir dó gur lasadh solus an tseomra go tobann, agus go rabh beirt fhear ina seasamh ag an doras. Le sin thuit sé go trom ar a bhéal agus a shrón agus ní rabh meabhair aige ar níos mó ...
Nuair a dhúisigh sé bhí sé i seomra beag, lom. Bhí na ballaí nighte le h-aol geal. Maidir le trioc ní rabh ann uilig ach an leithsgéal de leabaidh iongantach chruaidh a rabh sé ina luighe uirthi. Bhí cuma iongantach dhaingean ar an doras. Bhí barraí ar an fhuinneóig. Le sin stánuigh sé thart ar feadh bhomaite ag iarraidh a bheith ag aithne goidé mar a bhí.
Chuimhnigh sé ar gach rud do réir a chéile. An cruitíneach caoch: an fear marbh : teach an chearrbhachais. Agus cé’n áit faoi an rí a rabh sé anois? Shuidh sé aniar sa leabaidh. Bhí a chuid bróg tugtha ar shiubhal. Le sin féin bhuail léarodh tuigse é. Bhí sé i gcarcair síoth-mhaor!
Bhí blas samhnasách ina bhéal, blas a rabh fhios aige go maith goidé d'fhág ann é. Uair amháin, nuair a bhí sé ion- gantach óg, cuireadh a chodladh le drug é sa domhan thoir, agus an blas a fhágas an drug ina dhiaidh ní féidir gan a aithne arís. I ndiaidh a thachtadh go dtí go rabh sé gan mheabhair gan mhothughadh, cuireadh drug de chineál éigin síos a sgórnaigh. Bhí an méid sin soiléir.
D'amharc sé ar an fhuinneóig. Bhí solus na gréine ag dórtadh isteach. Chuaidh sé a dh’amharc cá rabh a uaireadóir annsin, ach fuair sé amach gur tugadh uaidh é.
L 36
“Musgailte, an bhfuil? Caoch ar meisge: creidim go ndéanfadh sé cúis a rádh mar sin - goidé do bharamhail?”
Labhair an fear go lághach croidheamhail, agus le sin chuaidh ag Jim éirghe ina sheasamh.
“Dá gcuirtheá, ní bhéadh an ceart agat, a mhaoir" ar sé go tur. “Tugadh drug damh, a mhic. Drug! Agus an tráth seo de mo shaoghal, fosta dar fiadh! 'Gheall ar an tsaoghal, tabhair damh braon uisge. Tá mo bhéal mar bhéadh áith aoil ann.”
Sgairt an maor amach órdughadh, agus annsin d'amharc sé go géar ar Jim .
“Tugadh drug duit, ar tugadh? An bhfuil tú cinnte”
“Cinnte? Is maith an bharamhail go bhfuil mé cinnte.” D'ól sé deoch fhada uisge a thug constábla isteach.
“Dá mbíodh gleó diabhal Ifrinn in do cheann, agus do bhéal mar bhéadh carn aoiligh ann, bhéitheá cinnte.”
“Níl mé 'á shéanadh,” arsa an maor, “ná go rabh cineál de thuairim agam féin gur mar sin a bhí. San am chéadna níl cuma ort gur baineadh dadaidh díot. Tá” - d'amharc sé ar phíosa de pháipeár a thug sé amach as a phóca - “tá uaireadóir óir leat againn, agus cása toitíní agus sé phunt agus fiche agus cúig agus tuistiún de airgead. Anois, deir tú gur tugadh drug duit. Cé thug duit é, agus cé'n áit?”
“Ní thig liom ainm an fhir a innse duit,” arsa Jim go dúr, “d'aindeóin go bhfuil rún agam a fhagháil amach an chéad uair a gheobhas mé seans. Ní thig liom ach oiread a innse duit go cruinn cá bhfuil an áit. Ní thig liom a dhul níos deise dó ná gur i n-áit éigin i Hampstead a bhí me.”
“I Hampstead!" arsa an maor de sgairt.
“ I Hampstead!”
“ 'Seadh : goidé fá dtaobh de? " arsa Jim go grosach.
“ Ar chaoi ar bith, tá fhios agat cá bhfuil tú anois, nach
bhfuil fhios?”
L 37
“Níl oiread agus tuairim agam. Goidé an dóigh a mbéadh?”
“Tá tú i Streatham, a dhuine. Fuair constábla a bhí amuigh, fuair sé thú ar fhaithche Streatham ar a seacht a chlog ar maidm indiu.”
“Goidé an t-am atá sé anois? " d'fhiafruigh Jim.
“Go díreach leath uair druidte i ndiaidh an trí. Tá tú maol marbh chomhair a bheith le h-ocht n-uaire.”
Stánuigh Jim an t-oifigeach ar feadh tamaill gan dadaidh a rádh. Bhí a inchinn ag toiseacht a dh'oibriughadh mar ba chóir arís, agus thuig sé go gcaithfeadh sé a chuid smaointe a dhéanamh go cineál tapaidh. Bhí sé soiléir go leór ar dhóigh goidé thárla. I ndiaidh an drug a thabhairt dó, badh é an rud a rinne siad a chur i gcarr agus a thabhairt comh fada a's tháinig leó ó'n áit a dtearnadh an gníomh. An bheirt fhear a chonnaic sé go díreach sul ar chaill sé a mheabhair glan, badh iad-san a b'éigean a dhéanamh. Ach bhí aon nidh amháin a chaithfeadh sé a shocrughadh gan a thuilleadh moille. Ar chóir dó an sgéal uilig a innse do'n mhaor nó nár chóir.
Ba chuma comh fírinneach agus d'innseóchadh sé é, bhí an sgéal cineál do-chreidte. É i dteach éigin nach rabh fhios aige a ainm, agus ar bhóthar éigin nach rabh fhios a ainm ach oiread — i n-áit éigin i Hampstead fuair sé fear marbh. Annsin d'ionnsaigh cruitíneach caoch éigin é féin, agus tugadh drug dó. Dá n-innseadh sé seo uilig, bhéadh sé de fhiachaibh ar na síoth-mhaoir dearcadh isteach sa cheist agus chuirfeadh sin a ainm i mbéal gach duine. Agus níor mhian leis sin a dhéanamh. Bhí an-fhearg air, agus bhí a intinn déanta suas ar fad aige tabhairt faoi an cheist ar a dhóigh féin. San am chéadna thuig sé gur i Sasain a bhí sé anois, agus dá mbíodh sé gan dadaidh a rádh fá'n dún-mharbhadh, agus an fhirinne a theacht amach, bhí sé 'á chur féin i gcontabh- airt an dligheadh a theacht sa mhullach air siocair a bheith rann-pháirteach sa choir. Goidé ba cheart dó a dhéanamh, mar sin? Bhí cuma ar an mhaor go rabh sé ag toiseacht as
L 38
dh'éirghe amhrasach fá’n dóigh a rabh sé ina thost, agus chaithfeadh sé rud éigin a rádh.
“An bhfuil eólas ar bith agat fá dhream daoine a bhfuil teach príobháideach cearrbhachais aca i Hampstead?” d'fhiafruigh sé.
“Ní mórán a bhéadh fhios againne fá dtaobh díobhtha annseo, agus i dtaca le goidé tá fhios ag na síoth-mhaoir shuas annsin, ní thig liom a rádh. Goidé tuairim na h-áite i Hampstead?”
“Níl fhios agam,” arsa Jim. “Tá seans go n-aithneóchainn an bóthar, ach maidir leis an teach, nil mé cinnte.'
“Badh é seo an chéad uair duit a dhul ann, mar sin?”
“Badh é.”
“Ach muna bhfuil fhios agat an teach nó an bóthar goidé
mar fuair tú dul isteach?”
“Thug fear a casadh orm isteach mé,” arsa Jim.
“Strainséir a bhí ann ach bhí cuma mhacánta go leór air.”
“Cinnte, tá fhios agat cá h-ainm é?”
“Tá mé buadhartha, ach tá eagla orm nach bhfuil fhios. Tá dúil agam san imirt agus dhearbhuigh sé damh gur dream ionnraic a bhí san ait seo. Ach níorbh' eadh; agus sin anois a bhfuil de. Thoisigh mise a dh'éirghe garbh leó, agus is é tháinig as mo chuid amaidighe gur cuireadh drug in mo chuid biotáilte,”
“D’aithneóchthá an fear arís, dá bhfeictheá é?”
“Dá bhfeicmn é — D'aithneóchainn cinnte,” arsa Jim.
“Agus gearr thusa marc ar mo fhocal go bhfuil rún agam
a chuartughadh.”
Chraith an maor a cheann.
“Bhal, is é a dtig liom - sa a rádh gurb' airidhe ort
a bhfuair tú. Fear uasal ar bith de d'aois-se, ba chóir go
mbéadh fios a ghnoithe aige níos feárr ná a cheann a chur
isteach ina leithéid de ghaiste.”
“Tá sin fíor, a mhaoir,” arsa Jim go suaimhneach,
L 39
“Rachaidh mé 'un cainnte le bunadh Hampstead ar an ghuthán go bhfeicidh mé an bhfuil eólas ar bith aca-san, ach muna dtig leat cunntas níos cruinne a thabhairt dúinn, tá eagla orm nach maith mhór a thig linn a dhéanamh.”
“Ar mhisde leat san am chéadna, a mhaoir, sgéala a chur go dtí 3B Half Moon Street - Grosvenor 3 x 21 — agus a rádh le mo ghiolla Brooke mo chuid éadaighe a thabhairt thart annseo chugam ar an bhomaite. Níor mhaith liom tiomáint fríd Lonndain san deilbh seo. Cogar,” ar sé annsm, ag déanamh gáire, “an bhfuilthear ag dul a chur síos damh go rabh mé ar meisge nó dadaidh mar sin?”
“Leigfimíd leat é an iarraidh seo,” arsa an fear eile. “Ach má ghlacann tú mo chomhairle-se seachnóchaidh tú an cmeál sm áite feasta.”
Le sin d’imthigh an t-oifigeach cóir agus dhruid sé an doras ma dhiaidh. Shuidh Jim síos ar an leabaidh. Amach ó' n tálach a bhí ina mhuineál, agus an tinneas cinn ní rabh sé dadaidh ní ba mheasa le linn a rabh sé i ndiaidh a theacht fríd. Thug sé cunntas ar an riocht ina rabh sé gan dadaidh do chailleadh ach amháin amadán a dhéanamh de féin i dtuairim an mhaoir, agus anois bhí an rud thart agus toil shaor aige tabhairt faoi an cheist ar a dhóigh féin.
Bhí Jim Maitland ar an daoraigh. 'Rádh a's de go bhfuighthí a shárughadh i Hampstead thar gach áit eile, go bhfuighthí a bhuaidh, go ndéanfaí amadán de! - chuir sin i mbarr a chéille é. Ach ó's amhlaidh nach rabh sé de locht ariamh air a bheag a dhéanamh dá námhaid d'admhuigh sé gur chuma cé an áit a gcasfaí iad, go mbéadh an fear caoch ábalta aige, ach é an bhuntáiste agus an fhaill chéadna a fhagháil a fuair sé aréir. Chaithfeadh sé a bheith ar a choimheád, mar sm, gan leigmt dó theacht air ar a leithéid de dhóigh arís.
Badh iad an bheirt eile ba mhó bhí ag deanamh buadhartha dó. B’fhéidir, d'aindeóin nach rabh ann ach b'fhéidir, go n-éireóchadh leis a n-aithne ar ghlór a gcinn. Ach ba chinnte
L 40
nach n-aithneóchadh sé iad ar dhóigh ar bith eile. Bhí sé ró- dhorcha taobh amuigh de'n tseomra le h-a n-aghaidh a fheiceáil; agus maidir leis an taoibh istuigh, bhí seisean ró-chlaoidhte le dadaidh a thabhairt fá dear ach go rabh beirt fhear sa tseomra. B'fhéidir nárbh' iad na fir chéadna, ar chor ar bith, iad. Ach badh é an rud ba mhó ghoill air de'n iomlán go rabh aithne shúl ag beirt de'n námhaid air, agus gan aon aithne aige-sean ortha. D’fhág sin bun mór aca air i dtús an rása.
Bhítheas i ndiaidh na neithe a fuarthas aige a thabhairt arais dó, agus le sm dhearg sé toitín. Bhéadh Percy i ndon ainm an bhóthair a thabhairt dó, agus maidir leis an teach bhí sé measardha cinnte go n-aithneóchadh sé féin arís é. Ach dá n-aithnigheadh féin, ar chabhair ar bith dó é? An rabh dadaidh eile le fagháil amach annsm? Thaitneóchadh sé go mór leis griosáil, agus griosáil mhaith, a thabhairt do'n fhear chaoch, ach níor mhórán cuidighthe sm, dá dtugadh féin, I dtaca le gur fhág siad an corp annsm, níor dhóiche é. Agus munar fhág, goidé rinne siad leis?
D'fhosgail sé an doras, agus sgairt sé ar an mhaor.
“Arbh' fhéidir go mbéadh páipéar an tráthnóna agat
annsin?” d'fhiafruigh sé.
Bhí an t-“Evening News” ar fagháil agus le sin d'amharc sé fríd na ceann-fhuagraí, Ní rabh aon trácht go bhfuarthas corp ar bith marbh. Chonnaic sé go mbéadh sé gan chéill aige ceist a chur ar an mhaor, agus mar sin de thug sé buidheachas dó agus thug arais an páipeár.
“Níl eólas ar bith aca i Hampstead ar aon teach cearrbhachais,” arsa an maor. “Béidh siad buidheach duit, má thig leat cunntas ar bith a thabhairt daobhtha. Béidh do ghiolla ag teacht ar an bhomaite le do chuid éadaighe.”
Chuaidh Jim arais go dtí an duir-theach agus dhearg sé toitín eile. Thámig aoibh gáire air nuair a smaointigh sé ar an aghaidh a bhéadh ar Bhrooke nuair a tchífeadh sé é san deilbh ina rabh sé fá láthair. Annsin d'éirigh sé dubhláitheach
L 41
arís : anois nuair a bhí a chunntas féin tugtha do 'n mhaor aige thoisigh amhras a theacht air go mb'fhéidir nar chríonna an cleas a rinne sé. I ndiaidh an iomláin, b'fhéidir nach rabh sa teangmháil uilig ach bruighean a d'éirigh as an imirt. Agus má’s amhlaidh nach rabh, rinne sé go díreach mar bhéadh ag fóirstin do na marbhthóirí. Níorbh' fhéidir leis a dhul ar a chúl sa sgéal anois.
“Do chuid éadaighe, a dhuine uasail.”
Thóg sé a cheann. Bhí Bhrooke ina sheasamh sa doras agus mála leis ma láimh.
“Agus seo nóta, a dhuine uasail, a thug teachtaire chun tighe ar maidm indiu.”
Bheir sé ar an litir agus d'amharc sé uirthi. Bhí an lorg láimhe coimhthigheach aige. Bhí leath-dhuilleóg páipeáir taobh istigh agus roinnt focal sgríobhtha air i litreacha móra.
Rinne tú brionglóid aréir: dhúisigh tú indiu. is feidir nach mbeidh tú comh h-ádmhail sis, má thárluigheann duit brionglóid a dhéanamh arís.
"Cé thug seo chun tighe?” arsa Jim go goirid
“Teachtaire gasúir, a dhuine uasail. I dtrátha an deich a chlog ar maidm indiu.”
“An bhfuil aon litir i bpócaí mo chóta tráthnóna, a Bhrooke?”
“Níl ach amháin seo, a dhuine uasail.”
Cuireadh a bhí ann, chuig dinneár puiblidhe, cuireadh a seóladh chuige go dtí Half Moon Street agus a sháith sé ina phóca ar shéala freagra do chur ar ais ó'n chlub. Agus badh é sin anois an dóigh a bhfuair siad amach é. Gan amhras bhí na díslí lódáilte go cineál trom i leith an námhad. Bhí aithne shúl aca air. Bhí fios a ainm aca. Bhí fhios aca cá rabh sé ina chomhnuidhe. Ach athrughadh ar bith dreacha ní tháinig ar a aghaidh. Dá mhéid dá mbéadh os a chomne, sin mar ba mhó bhainfeadh sé sult as an spairn.
L 42
Rud eile, d'aindeóin nach rabh fhios aca féin, bhí an taobh eile i ndiaidh earráid a dhéanamh nach dtiocfadh a léigheas. Ná b'ionann bagart a dhéanamh ar Jim Maitland agus cathuighthe a anama a chur air dul i ndeabhaidh le lucht an bhagair.
Caibideal III.
I ndiaidh chomhairle eile ó'n mhaor a bheith ar a choimheád fá'n chineál cuideachtan a choinneóchadh sé feasta, sgar siad ó chéile go breágh carthannach. Bhí deoch fhada de dhíth ar Jim agus deoch bhríoghmhar; ach ar an droch- uair bhí sé ina dhligheadh nach dtiocfadh a leithéid a fhagháil san am sin de lá. Ó thárla sin amhlaidh, chuir sé Brooke ar aghaidh roimhe i ngluaisteán agus chuaidh sé féin chuig bearradóir.
Bhí brígh an druga chomhair a bheith caithte, agus ba léir do Jim go rabh sé i n-am dó cúrsa oibre a leagan amach dó sém. An chéad rud a rinne sé féacháil le smaoitiughadh ar an rud a dhéanfadh sé féin, dá mbéadh sé i n-áit an námhad. Bhéadh siad-san ag dréim, dar leis, gur dhóiche dó casaoid a dhéanamh leis na síoth-mhaoir. Sin é an chéad rud a smaointeóchadh bunadhas gach aon duine ar a dhéanamh i gcás de’n tseórt. Dhéanfadh sé féin amhlaidh, munab é comh h-ait a's thuit sé amach fá'n chomhrádh a bhí aige leis an chailín an oidhche roimh ré - comhrádh nach dtiocfadh leóbhtha-san fios ar bith a bheith aca fá dtaobh de. Agus goidé dhéanfadh siad i n-a dhiaidh sin? Bhéadh siad ag dréim leis na síoth- mhaoir cuairt a thabhairt ortha gan mhoill i ndiaidh a mheabhair a theacht arais chuige. Níorbh' fhéidir leóbhtha-san fios a bheith aca nach rabh fhios aige-sean go fiú ainm an bhóthair.
Bhadh é ba dóichghe mar sin, go mbéadh gach rian ar iad a bheith i seilbh ar an teach ar shiubhal anois. Ní rabh am ar bith le cailleadh aca, Gléasraí an chearrbhachais féin, chuirfeadh sin a h-ainm ós comhair an phobail i ndóigh nár mhaith leó, dá mba rud é go dtiocfadh na síoth-mhaoir ortha. Bheadh sé riachtanach deárbhadh a fhagháil ar an phoinnte sin; cinnte; ach dar leis féin gurbh' é seo an teóir ba chosamhla
L 44
leis na gnoithí. Má's amhlaidh a bhí an chúis, bhí sé furas go leór cúrsa oibre a leagaint amach, ach bhéadh sé deacair a chur i ngníomh. Goidé mar d'éireóchadh leis teacht ar lorg an námhad arís?
Do réir chosamhlachta sgríobhadh an bagar ar shéala nach bhfuigheadh sé í go dtí go mbéadh sé i ndiaidh a chasaoid a dhéanamh leis na síoth-mhaoir agus a gcur i gcionn turais amadán. Bhí súil aca go dtiocfadh an bagar chuige nuair a bhéadh sé aingidhe agus feargach, ní h-é amháin cionn 's amadán a dhéanamh de féin, ach cionn ’s amadáin a dhéanamh de na síoth-mhaoir mar an gcéadna. Agus, ár ndóigh, ní bhéadh sé deacair a shamhailt goidé déarfadh na síoth-mhaoir, dá dtugadh sé leis iad go dtí teach folamh, ar shéala gur teach cearrbhachais a bhí ann agus teach i n-ar marbhadh fear. Tá fir go leór ann a dtabhairfeadh an bagar ortha an rud uilig a thabhairt suas. Níor dhuine aca sin eisean, ach níor bhac sé le sin. An mbéadh sé le céill aige leigint daobhtha- san sílstean gurbh' eadh
Ní bhéadh i bhfad go bhfuigheadh siad amach nach dtearn sé casaoid leis na síoth-mhaoir. Goidé an tuigbheáil a bhain- feadh siad as sin? Cinnte bhéadh sé ina dhearbhadh mhór go leór nach rabh de dhíth air ach an rud uilig a thabhairt suas. Dhéanfadh siad amach, b'fhéidir, gur fear gnoithe a bhí ann, agus nár mhaith leis a bheith luaidhte le dadaidh scannalach. Dá mhéad machtnamh dá dtearn sé ar an cheist, b'amhlaidh ba chinnte d'éirigh sé gurbh’ é a leas a bhfágáil ar an intinn sin.
Ní rabh ach poinnte amháin ina éadan: dá leigeadh seisean daobhtha-san leigfeadh siad-san dó. Ní rabh dadaidh ba deireannaighe d'iarrsadh siad ná aon duine bheith ag cur isteach ortha. Bhéadh dúnmharbhadh le míniughadh aca eatortha; agus go fiú dá n-éirigheadh leó an gníomh féin a chur síos do'n fhear dar b'ainm Ernesto, bhéadh an t-iomlán aca cionntach as a bheith rann-pháirteach ann. Goidé an
L 45
seans a bhí aige mar sin, a dhul níos fuide leis an chúis, muna ndéanadh sé an námhaid d'ionnsuighe?
Poinnte mór a bhí ann, cinnte-poinnte a rabh an iomad ag brath air. I dtaca leis an chúis fhágáil mar bhí sé, ní thiocfadh leis smaointeadh ar sin; ach goidé bhí le déanamh aige? Mar bhí sé fá láthair, bhí gach rud ina éadan. Dá mb’fhéidir leis cur i gcéill do'n námhaid go rabh sé ag déanamh neamh-iongantais de’n sgéal, agus san am chéadna a bheagán nó a mhórán eólais a fhagháil a bhéarfadh tuairim dó cá rabh siad, bhéadh seans aige. Cinnte, ní bhéadh ann uilig ach ádh, dá n-éirigheadh leis. Ach bhí dóchas mór ag Jim Maitland as ádh, agus ba mhaith an tuar é bheith leath-uair i ndiaidh a cúig a chlog ag dul isteach sa chlub dó. Ní rabh an dligheadh ag bac do dhuine deoch bhiotailte a ól an t-am seo.
Badh é percy an chéad duine a casadh air. D'amharc sé sin air agus iongantas air.
“Dar fiadh! a mhic ó," ar sé, “munab ort atá an chuma chraithte! Ní'l do shúil deas éagcosamhail le h-uibh rósta, agus tá sé cruaidh ort a bheith comh míleata in do iomchar is tá sé de ainm ar ár mbunadh-ne a bheith de ghnáth."
“Druid suas,” arsa Jim. “Sin ar ghnothuigh mise ar bhur siamsa malluighthe. Cogar mar seo, a ghiolla óig, goidé ainm an bhóthair sin, an áit a bhfuil an teach? An teach sin a dtug tú mé go dtí é aréir."
“Níl oiread agus tuairim agam, a mhic. Cé h-aige a mbéadh fhios goidé an t-ainm atá ar bhóthar ar bith i Hampstead?"
“Ach, damnughadh ort, a amadáin, ar ndóigh is minic a bhí tú ann."
“Tá fhios agam sin, a mhic. Tá fhios agam sin go maith. Bhí mé ann go mion agus go minic, bhí sin. Thiocfadh liom an áit a dhéanamh amach sa dorchadhas agus mo dhá shúil druidte, ach ní thiocfadh liom ainm an bhóthair a innse duit, dá mbéadh mo bhás de gheall leis."
L 46
D’amharc Jim air.
“Tá sé ag éirghe níos lugha gach lá cibé leith-scéal atá ag do leithéid fanacht beó ar chor ar bith," ar sé sa deireadh. “Ach tú féin a bhéas shíos leis. Tiocfaidh tú annseo anocht le do charr fá mo choinne-se ar a h-aon déag a chlog. Annsin tiomáinfidh tú mé go dtí an áit a rabh an siamsa amaideach sin agaibh aréir. Ina dhiaidh sin thig leat imtheacht le d'amaidigh féin."
“Ach, a dhuine chroidhe," arsa Percy, “cad chuige go dteastuigheann sin uait? Ní bhéidh aon duine de na buic annsin anocht."
“Ní bhéidh agus is é is lugha thig le duine a dhéanamh buidheachas a thabhairt ó n-a chroidhe do Dhia ar a shon," arsa Jim ag deargadh toitín.
“Cad chuige, mar sin, a dteastuigheann uait dul ann?"
“Le marc a chur air mar áit a gcaithfidh mé a seachnadh ó seo amach," arsa Jim.
“Seo, seo anois," arsa Percy. “Gan magadh ar bith goidé tá in do chionn?"
Stánuigh Jim Maitland ar Phercy. I gcionn tamaill bhig thoisigh smaointeadh nua a theacht fríd a chionn, smaointeadh, b'fhéidir, a tháinig as an chomhrádh a bhí aige le Judy Draycott. Nar fhéad sé féacháil a chur ar dhuine de'n Aos Óg Aerach? Goidé mar chruthóchadh Percy i n-am géibhinn?
“Tá mé ar tí deoch a órdughadh dhuit, ghiolla óig,” ar sé, “agus fhad is bhéidh tú ag tomadh do gháothsáin ann tá mé ag dul a dh'innse sgéil bhig duit. Ach sul a dtoisighidh mé caithfidh tú a gheallamhain nach rachaidh aon fhocal dá n-abróchaidh mé tharat gan mo chead."
“Tá an gealltanas tugtha," arsa Percy go suaimhneach.
I ndiaidh mise do fhágáil aréir, agus mé ag siubhal liom le boladh bréan na sgadán buidhe a chur as mo ghaothsán, chuala mé urchar gunna póca. Tháinig sé as teach a rabh mé ag dul thart leis. Bhrostuigh an tsean-fhiafruigheacht atá
L 47
sa dúthchas agam mé nó gur bhris mé isteach 'un tighe. Fuair mé amach annsin gur teach cearrbhachais a bhí ann. Le cois gach mion-rud eile dá bhfaca mé, fuair mé fear ina luighe annsin agus é marbh. Cuireadh piléar fríd an chroidhe ann. Gan mhoill ina dhiaidh sin tugadh drug damh, agus tá mé i ndiaidh an lá indiu a chaitheamh sa bheairic i Streatham."
“ Téigh go - ,” arsa Percy ag gáiridhe. “ Má's ag iarraidh sgéal mar sin a chur i n-umhail damh atá tú, a mhic, ní dhéanfaidh tú maith."
“Níl ann ach corp na fírinne, a Phercy," arsa Jim go dubhlaitheach. “Anois éist le seo."
Le sin d'innis sé an sgéal uilig gan dadaidh a chur leis. Níor fhág sé amuigh ach poinnte amháin - an tuairim láidir a bhí aige gurbh' é deárthair Judy Draycott an fear a marbhadh. Maidir le sin agus le n-a bhféadfadh de achrann a theacht as, níor rud é a theastuigh uaidh a innse dho aon duine san am a bhí i láthair faoi an am a rabh deireadh ráidhte aige bhí súile Phercy i riocht dul amach as a chloigmn.
“Tá seo ar fheabhas," ar sé, “Thig leat a bheith cinnte go bhfuighidh tú mo chuidiughadh-sa, a mhic. Is é tá fút dul ann agus amharc eile a fhagháil ar an teach anocht. Agus, dar fiadh! Tá teach cearrbhachais shúas fá'n áit sin Chuala mé trácht air, mé féin. D’innis fear annseo sa chumann damh fá dtaobh de -Teddy d'Acres."
Sgairt sé ar fhreastalaidhe a bhí ag dul thart.
“An bhfuil Lord d'Acres istigh?" d'fhiafruigh sé.
“Tá sé ag imirt chártaí, a dhuine uasail," ars' an fear.
“Gheobhaidh mise greim air, a Jim," arsa Percy, ag
éirghe ina sheasamh.
“ Ná h-abair dadaidh, bhíodh fhios agat," arsa an fear eile, “ Faigh amach fá'n áit ; ach ná h-abair níos mó,"
“ Fág agam-sa é, a mhic,"
D'imthigh cé agus i gcionn chúpla bomaite tháinig sé arais agus sgéala leis go rabh Teddy go díreach ag
L 48
críochnughadh cluiche agus go mbéadh sé chuca ar ball beag,
“Abair leis," arsa Jim, “go bhfuil fonn imeartha orm-sa, agus gur mhaith liom áit ma bhfuil ionnraiceas."
“Is mór an truaighe," arsa Lord d'Acres, cúpla bomaite ma dhiaidh sm, “is mór an truaighe nár casadh orm aréir thú. Bhí mé féin ag imirt agus thiocfadh liom do thabhairt liom. Agus maidir leis an oidhche anocht, tá eagla orm nach mbéadh faill ar bith agam."
“Goidé ainm an tighe?" d'fhiafruigh Percy.
“Damnughadh, má tá fhios agam, a mhic," ars' an fear eile. “Uimhir atá air, measaim. Ach Oakleigh Avenue ainm an bhóthair."
“Sin é," arsa Percy, ag iompódh thart. “Is cumhin liom anois é. Sin an áit ar casadh ar a chéile sinn aréir."
“Maidir le sin," arsa d'Acres, “b'fhéidir go rabh sibh fhad ar aghaidh gan a bheith annsin. Ní rabh againn ach oidhche bhocht. Bhímíd ag imirt de ghnáth go dtí an trí nó an ceathair a chlog, ach sgabamar ar maidin indiu i dtrátha an h-aon."
D'séach Jim air go smaointeach.
“An rabh siocair ar bith speiseálta agaibh le sin?" d'fhiafruigh sé.
“Bhí, bhí diúlach annsin a bhí leath ar meisge, agus thoisigh sé a thógáil bruighne. Thoisigh sé a strócadh mionna mór agus a rádh go rabhthas mí-ionnraice leis, rud nach rabh ann uilig ach amaidighe. Tá mise ag tarraingt ar an áit le gearrithamall maith agus tá gach rud ann mar is cóir. Thug sé mionna annsin go ngoirfeadh sé ar na síoth-mhaoir, agus dar leis an mhac seo go rabh sé i n-am na bonnaí a bhaint as."
“An bhfuair sé na síoth-mhaoir?" arsa Jim go réidh.
“Sin sgéal nach dtig liom-sa a innse," arsa d'Acres. “Chuaidh mé féin a luighe i n-am nádúrdha uair amhám m mo shaoghal."
“Níl fhios agam arb' é sin an fear a casadh orm-sa
L 49
nuair a bhí mé ag déanamh mo dhinneára," arsa Jim. “Bhí snáthadh maith ólta aige an t-am sm féin, agus é ag fiafruighe do gach duine an rabh fhios aca cá bhfuigheadh sé tamall cearrbhachais. Fear mór alpardha a bhí ann, agus ceann fionn gruaige air."
Chraith d'Acres a cheann.
“Ní h-é. Diúlach tanaidhe dubh a bhí san fhear seo. Níl oiread agus tuairim agam goidé a ainm, ach bhí sé go díreach i ndiaidh pilleadh as Americeá Dheas, an áit, dar leis, a rabh cearrbhachas ar dóigh."
Níl seo ró-mhaith, smaointigh Jim. Ó'n méid a chuala sé go dtí seo ní fhacthas dó go rabh dadaidh a thaisbeánfadh go rabh siocair ar bith eile leis an sgaoileadh ach bruighean éigin a d'éirigh eatortha féin le linn a bheith ag imirt.
“Cé tá i mbun na h-áite?" d'fhiafruigh sé.
“Tá foireann aca i gcomhar, measaim, Ranntar leóbhtha-san do réir cúig sa chéad: bíonn an biadh agus an deoch i n-asgaidh."
D'éirigh sé ina sheasamh.
“Innis damh, má theastuigheann uait a dhul ann am ar bith," ar sé. “Ach tabhair sgéala damh i n-am, nó tá mé cineál gnoitheach. Agus muna dtig liom féin a dhéanamh, gheobhaidh mé sean-Mhonty le do thabhairt ann, Caithfidh duine éigin a bfuil eólas air do chur i n-aithne an chéad uair. Bíonn seisean annsin i gcomhnuidhe. Maidir le sin, tá tuairim agam go bhfuil sé féin ar fhear de'n fhoirinn. Agus ó'n méid a chluinim, tá feidhm ag an tsean- bhoc chéadna ar gach pighinn airgid dá dtig leis a lámh a chur air."
Níor bhog oiread agus féith i n-aghaidh Jim: bhí cuma air go rabh suim aige sa chomhrádh agus go rabh sé ag éisteacht leis go múinte, ach sin a n-aithneóchadh duine ar bith air.
"Monty," ar sé. “ Cé'n Monty ? "
“Monty Barnet," ars'an fear eile. “ Shíl mé go
L 50
rabh aithne ag gach duine ar shean-Mhonty. Bhal - slán agaibh. Innis damh-da é am ar bith a mbéidh fonn imeartha ort."
D'imthigh cé leis, agus le sin thug Jim a aghaidh ar Phercy.
I n-ainm an diabhail cé h-é Monty Barnet, an dtiocfadh leat innse damh?"
"A mhic an Rí! a dhuine - cinnte ní féidir gurab eisean a bhí i gceist ag an fhear chaoch! Sin Sir Montague
Barnet, Barún de shliocht chéimeámhail ársa. Tá áit mhór aige nach bhfuil i bhfad ó Chrowborough."
"Is cuma sa diabhal liom fá láthair cá bhfuil a áit," arsa Jim, “Goidé an seórt duine é i gcosamhlacht?"
“Fear mór alpardha, agus croimbéal beag dubh air. Tá sé dearg go maith san aghaidh."
Dhearg Jim Maitland toitín.
“Má tá sin amhlaidh, a Phercy," ar sé go suaimhneach, “chuirfinn a cúig os coinne an h-aon go bhfuil do Bharun céimeamhail ársa ar fhear de na buic atá de dhíth orainn. Fóireann do chunntas dó go breágh, agus tá do chara d'Acres i ndiaidh innse dúinn go mbíonn sé annsm go minic,"
“Agus goidé tá tú ag dul a dhéanamh?" arsa Percy. Ní thig leat a dhul agus dúnmharbhadh a chur síos do’n duine."
“An bhfuil fhios agat goidé mar tá sé, a ghiolla óig " arsa Jim fríd ghreann, “ bíonn amannaí ann, agus cuireann sé i mbárr mo chéille mé smaointeadh go bhfuil gaol ar bith agam leat. Imthigh leat anois, agus tar arais ar an h-aon déag a chlog i gculaith dhubh, agus bíodh lóchrann aibhléise leat in do phóca.”
D'amharc sé ar a uaireadóir. Bhí sé go díreach ar bhomaite an sé. Dá mbíodh sé ádhmhail go leór d'fhéadfadh sé greim a fhagháil ar an fhear a bhí de dhíth air sul a bhfágadh sé sin an oifig. Bhíodh an oifig fosgailte go mall ag na Henley Bhros. - áit a dtiocfadh le duine ó leath-chéad punt go dtí míle a fhagháil ar iasacht agus gan ach nóta a sgríobhadh.
L 51
Agus ná déan dearmad," ar sé, ag bagar air de'n uair dheireannach, “ná fosgail do bhéal le aon duine beó,
ná brisfidh mé do mhuineál bradach ina dhá chuid."
D’innis cléireach bealuighthe san oifig amuigh dó nach mbeadh cabhair ar bith dó féacháil le dhul leis an bhodach istigh, ach thoiligh sé ainm Jim a chur ina láthair. Agus má thoiligh féin, níor chuir an bodach suas dó.
“A Mhr. Maitland, a chara, mar orm atá an lúthgháir romhat!
D'éirigh bolgadán beag de Iúdach ina sheasamh nuair a chuaidh Jim isteach. Rinne sé comhartha le cathaoir agus shuidh Jim síos. Shuidh an t-Iúdach féin annsin arís agus d'amharc sé ar Jim go géar faithchilleach.
“Agus goidé an chabhair a thig liom a thabhairt duit-se, a Mhr. Maitland ? "
“Níl míle punt de dhíth orm, a Isaac," arsa Jim go tur. “Ní fear milliúin mé, agus ó thárla nach eadh, ní bhéinn i ndán an gaimbín a íoc. Ach tá roinnt eólais de dhíth orm."
“Goidé an cineál eólais?"
“Eólas, agus muna dtig leat a thabhairt domh anois, thig leat a fhagháil damh. Ní thaitneann do cheard liom, a Isaac, rud atá fhios agat féin go maith; ach b'fhéidir gur cuimhin leat an lá udaí i Marseilles nuair a shábháil mé do bheatha éadtairbheach."
Cuimhne mhaith a bhí ag Isaac. Goldstein ar an lá chéadna, rud a thaisbeáin an dreach tláith mí-lítheach a tháinig ar a aghaidh le linn smaointeadh air. Badh é sin an t-am sul ar thoisigh sé a thabhairt na “Henley Bros." air féin, d'aindeóin gur ar aon dóigh amhám a shaothruigheadh sé a ghléas beatha. Ach rinne cuid de mhuinntir Mharseille suas a n-intinn go tobann go rabh sé rud beag ró-shanntach aige míle sa chéad a bhaint amach mar ghaimbín. Agus na daoine atá san áit sin, tá siad garbh agus tobann 'na ndóigh. Le sgéal goirid a dhéanamh de, munab é comh
L 52
tráthamhail a's thárla Jim Maitland bheith ag dul an bealach agus go dtámig sé ortha, ní bhéadh Isaac Goldstein ina shuidhe san áit a rabh sé anois. Bhí fhios aige fém sin go maith agus bhí sé buidheach do'n fhear mhór seo a rabh an gloine ar a shúil.
“Is cuimhin liom é go maith, a Mhr. Maitland," ar sé go h-umhal, “Na rógairí bradacha!"
“Cuir uait an chainnt sin, a Isaac, B'airidhe ort iomlan a bhfuair tu. Ach is cuma fá sin. Thig leat rud éigin a dhéanamh damh-sa anois ar son a dteárn mé duit. Ná creathnuigh. Mar dubhairt mé cheana féin, eólas atá de dhíth orm agus chan airgead. Anois, sa chéad áit, goidé tá fhios agat fá Sir Montague Bharnet?"
Bhreathnuigh an t-Iúdach air go géar.
“Creidim nach dadaidh dá bhfuil in 'who's who ' atá de dhíth ort" ar sé.
“Tá an ceart agat, ní h-eadh," arsa Jim.
“Bhal, níl fhios agam-sa dadaidh fá'n duine féin, ach ..."
Spréidh sé amach a dhá láimh ionann a's go mb'fheárr leis gan aon dath a rádh.
“Sin go díreach é," arsa Jim. “ Ach. Seo anois, a Isaac, labhair amach. Tá mo dhinneár de dhíth orm-sa, agus tá deifre orm. Níl maith ar bith duit a bheith ag iarraidh cur i gcéill damh-sa nach bhfuil an t-iomlán agaibh ag obair as lámha a chéile."
"Bhal, tá sé fíor go gclumimíd corr-rud i gcúrsaí gnoithe," d'admhuigh an fear eile, “Tá cara damh adubhairt liom go dtug sé iasacht airgid do Sir Montague 'dó nó 'trí 'e chuarta."
“Innis an fírinne mar bhéadh fear ann, a Isaac, an bhfuil sé i n-abar i bhfhiacha?"
Thug an t-Iúdach freagra macánta ar cheist uair amháin ina shaoghal.
"Tá, a Mhr. Maitland - tá sé sin,"
L 53
“Maith go leór. Níl i n-ar dhubhairt tú ach dearbhadh ar a gcuala mé cheana féin. Anois an chéad phoinnte eile. An bhfuil fhios agat dadaidh fá theach phríobháideach cearr- bhachais i n-Oakleigh Avenue shúas i Hampstead?"
Le sin tháinig amharc i súile Isaac ar feadh ceathramhadh bomaite, amharc nach dteachaidh ag Jim a thuigbeáil goidé b’ughdar dhó.
“Níor chuala mé trácht air ariamh, a Mhr. Maitland," arsa an t-Iúdach.
“Ní fíor duit sin. a Isaac," arsa Jim go suaimhneach fear ar bith a bhfuil an cheard aige atá agat-sa, bhéinn ag dréim le é a bheith ábalta greim níos feárr a choinneáil ar a dhreach. Anois, tá fhios agam go maith nach bhfuil fiachadh ar bith ort a innse damh; san am chéadna rinne mise gar duit-se uair amhám. Mar sin de, fiafruighim díot arís. Goidé tá fhios agat fá'n teach cearrbhachais sin?"
“Cad chuige a bhfuil tú ag cur na ceiste, a Mhr. Maitland? " ar sé sa deireadh.
“Cad chuige a gcuireann aon duine ceist?" arsa Jim. “Siocair gur mhaith liom do fhreagra-sa a chluinstin,
a Isaac."
Tháinig faitchíos ar an fhear eile arís.
“Seo, a dhuine, amach leis," arsa Jim go mí-fhoighdeach. “Tá tú i ndiaidh a admháil anois go bhfuil fhios agat fá dtaobh de. Thig leat a innse damh ná gan a innse mar is mian leat. Ach ní theastuigheann uaim suidhe annseo go maidin,"
“Tá teach i n-Oakleigh Avenue cinnte go leór, an áit a mbíthear ag imirt," arsa an t-Iúdach go tobann “Ach ní rabh mé féin ann ariamh."
“An bhfuil baint ar bith ag an fhear seo Barnet leis
“B’fhéidir, a Mhr. Maitland. B'fhéidir."
“Agus goidé an bhaint atá ag an chruitíneach chaoch leis?"
L 54
Tháinig an cheist mar thiocfadh urchar as béal gunna, agus b'iongantach an dóigh ar chorruigh sí an t-Iúdach. Dhírigh sé é féin suas mar bhéadh cearnabhán i ndiaidh cealg a chur ann, agus bhí a lámha ar crith.
“Cruitíneach caoch a Mhr. Maitland,” ar sé go briotach, “níl fhios agam goidé bhfuil tú ag cainnt air."
“Is tusa féin an bréagaire amháin is mó ar dhruim an domhain,” arsa Jim. “Muna bhfuil fhios agat goidé bhfuil mé ag cainnt air, cad chuige a dtáiniig baspairt ort nuair a chuir mé an cheist? Tá suim agam san duine sin, a Isaac," ar sé go lághach annsin, “agus béidh mé iongantach buidheach duit, má thig leat aon eólas a thabhairt damh fá dtaobh de. Cuir i gcás anois, goidé a ainm?"
Ach chraith an t-Iúdach a cheann.
“Níl fhios agam dadaidh fá chruitíneach chaoch ar bith, a Mhr, Maitland," ar sé go fáilthidhe. “Mar dubhairt mé cheana féin, ní rabh mé ariamh sa teach, agus má tá fear caoch ar bith annsin ní thig liom-sa a rádh cé h-é féin. Tá mé buadhartha nach dtig liom cuidiughadh leat."
“Ní h-é nach dtig leat-ach nach mian leat," arsa Jim go tur.
Le sin d’éirigh sé ina sheasamh, agus chuaidh sé go dtí an doras. Níor leig sé air féin go bhfaca sé lámh an fhir eile a bhí sínte chuige.
“Slan agat, a Isaac, Níl mé cinnte narbh’ fheárr domh leigint duit déanamh as duit fém an tráth sin i Mar- seilles."
Shiubhail sé arais go dtí an club, agus é ag cur an chomhráidh fríd a chéile ina intinn. B’fhuras a fheiceáil go rabh aithne ag Isaac Goldstein ar an fhear chaoch, agus bhí aithreachas air anois go dteachaidh sé dhá chomhair ar chor ar bith. Níor ghnóthuigh sé dadaidh le linn a dhul a chainnt leis, agus anois dá n-innseadh an t-Iúdach go dteachaidh sé aige, thiocfadh sm go mór ma éadan. Bhéadh fhios ag an mhuinntir eile nach rabh sé ag brath an chúis a thabhairt suas.
L 55
Ach bhí an dochar déanta, agus ní rabh neart air. Chuir sé an cheist ar an Iúdach comh luath a's tháinig sí isteach ina cheann, agus chaithfeadh cé cur suas leis comh maith a's thiocfadh leis. Bhí rud amháin, ámh, a bhí soiléir. Níorbh' é amháin go rabh aithne ag an Iúdach ar an chruitíneach, ach bhí eagla a chraicinn air roimhe. Ní dadaidh eile ach eagla bhéarfadh air a bheith mar bhí sé. Le sin mhothuigh sé a chuid suime san fhear chaoch ag méadughadh.
D’innis a chiall féin dó nach mbíonn eagla ar leithéid Isaac Goldstein de ghnáth roimh dhaoine a iomcharas iad féin go h-ionnraic fríd an tsaoghal. Badh é an t-eólas a bhí le fagháil cérbh' é an cruitíneach agus goidé an rud é. An rabh ann ach fear tighe cearrbhachais nó fear a rabh páirt- eachas aige i dteach cearrbhachais - nó arbh' amhlaidh go rabh lamh aige i rógaireacht a ba mhór-luachaighe ná sin? Muna rabh ann ach fear tighe cearrbhachais níor leith-sgéal ar bith sin do Isaac Goldstein a bheith ar crioth ina chirteach le h-eagla roimhe; ach má bhí rud éigin ní ba mhó ná sin eadar lámha aige, b'fhéidir go rabh Jim féin ag dul ní ba doimhne san uisge ná cheap sé. Sa chás sm de, dá thúisge dhá bhfuigheadh sé tuilleadh eólais b'amhlaidh a b'fheárr. Agus go díreach le sin smaomtigh sé agus é i ndiaidh corradh isteach sa chlub, smaointigh sé go rabh áit eile go fóill a bhféadfadh sé sin a fhagháil. Bhíodh a dhinneár annsin ag Clement Hargreaves chomhair a bheith gach tráthnóna, agus d’aindeóin gur duine béal-druidte a bhí ann, b’fhéidir go h-éireóchadh le Jim tabhairt air a bhéal a fhosgladh. Ní rabh mórán daoine, dá láighead baint dá rabh aca le coirthe, nach rabh eólas ag Clem ortha, agus duine a bhí sa chruitíneach nar dheacair a aithne.
Bhí an t-ádh air : fuair sé Clem ma shuidhe ag ól gloine fíona i seomra an tobac, agus chuaidh sé chuige ar an bhomaite.
“An bhfuil tú ar an obair rúnda seo go fóill, a Chlem?" d'fhiafruigh sé.
Tá, tá mé ag déanamh an bheagáin bhig a thig liom go
L 56
fóill leis an neamh-choirtheach a shábháil ar an droch-dhuine," ars'an fear eile ag gáiridhe, “Bíodh deoch agat, a Jim. Tá sé suas le cúig bliadhna ó casadh ar a chéile sinn."
“Badh mhaith liom tú rud éigin a innse damh, a mhic, muna misde leat."
“Nó má thig liom."
"Ca va san dire."
Dhearg sé toitín: dar leis féin go nglacfadh sé an dóigh chéadna a ghlac sé leis an tsíoth-mhaor i Streatham.
“Chuaidh mé suas bealach Hampstead aréir go dtí teach annsin le tamall cearrbhachais a bheith agam. Áit fá choinne na h-ócáide, tá fhios agat."
“Níl fhios agam dadaidh de’n tseórt," arsa an fear eile. "Fásanann na h-áiteacha seo suas mar bhéadh beacáin bearach ann. Ach lean leat."
“Casadh fear orm annsin a mb’éigean damh suim a chur ann. Bhí sé suas le cúig troighthe ar aoirde ; bhí ciabhlach agus guailneacha air a dhéanfadh sáith fáthaigh: fear dall é. An bhfuil fhios agat dadaidh fá dtaobh de?"
D'ól Hargreaves siar a dheoch agus dhearg sé toitín eile.
“Goidé an gnoithe a thug eisean in do láthair?" d'fhiafruigh sé sa deireadh.
"Ba dóigh liom gur de'n dream ar leó an teach cearrbhachais é," arsa Jim.
“Agus an é sin an fáth go bhfuil suim agat ann?"
“Nach tú an sean-rógaire faithchilleach!" arsa Jim
ag gáiridhe.
“An tusa tá ag cuartughadh eólais, nó mise?"
Ach ní tháinig gáire ar bith ar aghaidh an fhir eile.
“Tá fhios agam-sa sgéal do bheatha-sa, a Jim, níos feárr ná tá fhios ag mórán," ar sé go suaimhneach “ Agus tá fhios agam nach bhfuil aon duine ar mo aithne is feárr atá i ndon aire a thabhairt dá ghnoithe féin. Ach má thuit tú féin agus an fear a bhfuil tú i ndiaidh trácht air amach le
L 57
n-a chéile ar dhóigh ar bith, ní thig liom a thabhairt duit ach comhairle amháin. Seachain an teach feasta."
“Táimíd ag dul ar aghaidh," arsa Jim. “Do réir chosamhlachta tá aithne agat ar mo dhuine. Cad chuige an doicheall seo atá ort roimhe?"
“Ó'n chunntas atá tú i ndiaidh a thabhairt air, ní thig a bheith i gceist ach fear amháin," arsa Hargreaves. “Agus níl eagla ar bith orm a rádh go bhfuil sé ar fhear de na bitheamhnaigh is baoghalaighe dá bhfuil amuigh as príosún fá láthair. Emil Dresler a bheir sé air féin, agus tá pas de chuid Americeá aige. Tá gach aon cheárd ar an tsaoghal aige. Bhí sé am amháin agus bhí lámh aige i ndíol sglábhaidhthe bána, ach tá sin tugtha suas aige, ar feadh a bhfuil fhios againn. Díolann sé druganna neamh-óraice; tá sé i n-a rí-fhear gaimbín, agus baineann sé amach airgead tosta. Le n-a chois sin uilig, táimíd chomhair a bheith cinnte gurbh' é a b’ughdar do dhá dhún-mharbhadh."
“Tá seo maith," arsa Jim go suaimhneach. “An mbéadh sé gan mhúnadh agam a fhiafruighe cad chuige nach bhfuil an duine cóir seo sa phríosún?"
“Is furas sin a innse. Ní thig linn dadaidh a chruthughadh. Tá sé i bhfad ró-ghlic, Cumhduigheann sé a chuid lorgnach comh damánta cliste sin nach mbíonn dul againn greim a fhagháil air am ar bith. Leagann seisean amach na bearta, agus gheibh sé daoine eile leis an obair a dhéanamh. Imthigheann siad-san annsin agus gheibh siad duine éigin eile, agus is é an deireadh bhíos air nach féidir a chuid-sean de'n ghnoithe a dhéanamh amach ar chor ar bith. An sean-sgéal i gcomhnuidhe - ní'míd i n-amhras fá’n fhírinne, ach ní thig linn a chruthughadh. Dá bhfuighimís seans beag ar bith bhánócháimís ás an tír é, ach ní thug sé sin dúinn go fóill.”
“Diúnlach beag laghach é, is cosamhail,” arsa Jim ag gáiridhe. Agus tá tú de'n bharamhail go mb’fheárr damh a
L 58
ainm a ghearradh amach as liosta na ndaoine a dtéighim a chuartaidheacht chuca ? "
“Ní thig liom smaomteadh goidé mar thárla duit a ainm a bheith agat ar chor ar bith. Fear é a fhanas ar chúl scéithe comh maith agus thig leis. Agus má tá teach cearrbhachais aige, thig leat-sa do rogha geall a chlur go bhfuil sé ag gnóthughadh níos mó air ná a sciar de'n ‘chagnotte.' Ar shonnruigh tú a dhath contráilte?" “Níor shonnruigh," arsa Jim. “Ach glacfaidh mé do chomhairle agus ní rachaidh mé dhá chomhair arís.
Le sin tharraing sé an comhrádh ar sgéal éigin eile. B'fhéidir nach mbéadh sé furas tuilleadh ceisteanna fá'n áit a fhuasgladh. Fuair sé ní ba mhó eólais le linn na h-uaire deireannaighe ná shamhail sé a thiocfadh leis a fhagháil. Mar sin de d’fhág sé slán ag Hargreaves agus d'imthigh sé leis go dtí an proinn-seomhra. Fuair sé páipeár tráthnóna ar a bhealach. Páipeár mall a bhí ann, an ceann ba mhoille ar fad; ach ní rabh trácht ar bith ann go bhfuarthas aon chorp marbh.
Ach níor dhadaidh sin ann féin. I ndiaidh ar dhubhairt Hargreaves bhí sé ní ba chinnte ná bhí ariamh go mbéadh teach an chearrbhachais dúnta glan. Dá mhéad dá rabh eadar lámha ag an fhear a bhí ar a chúl, sin mar ba lugha bhéadh fonn air é féin a chur i gcontabhairt. Mar sin de, cad chuige a rachadh seisean de chomhair an tighe, ar chor ar bith Mhachtnuigh sé ar an cheist sin agus é ag déanamh a dhinneára, agus shocair sé a bheart fá dheireadh. Rachadh sé ann! Ciaca bhéadh maith ann ná nach mbéadh, bhí fhios aige nach mbéadh a intinn suaimhneach go dtí go mbéadh sé cinnte nach rabh an corp annsin go fóill. Maidir le goidé dhéanfadh sé nuair a bhéadh an t-eólas sin aige fá dtaobh de ní rabh fhios aige i gceart go fóill. Bhéadh sé i n-am go leór sin a shocrughadh nuair a thiocfadh an t-am.
Nuair a d’fhág sé an proinn-seomra sméid an doirseóir air. Bhí litir i ndiaidh a theacht fá n-a choinne. Lorg láimhe
L 59
mná a bhí ar an chlúdach, ach ní rabh fhios aige cé'n bhean í. Le sin d’iarr sé braon brandaí a thabhairt chuige le n-a chuid caifé go dtí seomra an tobac agus d’fhosgail sé an litir. Badh é an t-ainm a bhí ag a deireadh na chéad fhocla a thug sé fá dear — Judy Draycott. D’fhosgail sé amach an duilleóg agus thoisigh sé a léigheadh.
“Tráthnóna Dia Ceadaoine, 37a Cearnóg Langham,
“Guthán: Grosvenor A. 123..
“A mhr. Maitland, a chara,
“ B’fhéidir gur cuimhin leat gur casadh ar a chéile sinn aréir - nó an ar maidin indiu é ? — ag siamsa lucht an leanna agus na gcnámh. Agus thug mé ort éisteacht annsin le sgéal fada fá mo dheárthair agus fá chiste foluighthe atá i n-Americeá Sheas. Bhal, thárla rud éigin nua ar maidm indiu. D'innis mé duit, measaim, gur sgríobh Arthur chugam ag rádh dá mbaineadh dadaidh de, go bhfuighmn litir a sheólfaí chugam go dtí an bhanc. Agus d'aindeóin go gcreidim go sílfidh tu mé bheith amaideach níl maidin ar bith nach dteachaidh mé síos annsin a dh’amharc an rabh dadaidh ann. Bhí, ar maidin indiu. An sgríobhadh a bhí ar an chludach, bhí sé garbh gan dóigh, ach d'aithin mé gur lorg láimhe Arthur a bhí ann. Bhí séala phuist Lonndan ar an chlúdach. Bhí leath-dhuilleóg páipeáir taobh istigh a rabh rud éigin tarraingthe air agus roinnt focal. Tchíthear damh-sa é beith cosamhail le léar-sgáil-tá poinnte ó thuaidh marcáilte air. Ach an rud is iongantaighe uilig — ní’l ann ach giota, Cineál de leath léar-sgáile atá ann. Tá cuid de na focla gearrtha ina dhá gcuid, nó muna bhfuil, níl ciall ar bith leó.
“Ach b’fhusa i bhfad damh an rud a mhíniughadh duit i gcomhrádh ná a sgríobhadh. Agus gan baint do sin, tá mé i dtrioblóid mhór fá Arthur féin. B’éigean“ B’fhéidir gur cuimhin leat gur casadh ar a chéile sinn aréir - nó an ar maidin indiu é ? — ag siamsa lucht an leanna agus na gcnámh. Agus thug mé ort éisteacht annsin le sgéal fada fá mo dheárthair agus fá chiste foluighthe atá i n-Americeá Sheas. Bhal, thárla rud éigin nua ar maidm indiu. D'innis mé duit, measaim, gur sgríobh Arthur chugam ag rádh dá mbaineadh dadaidh de, go bhfuighmn litir a sheólfaí chugam go dtí an bhanc. Agus d'aindeóin go gcreidim go sílfidh tu mé bheith amaideach níl maidin ar bith nach
dteachaidh mé síos annsin a dh’amharc an rabh dadaidh ann. Bhí, ar maidin indiu. An sgríobhadh a bhí ar an chludach, bhí sé garbh gan dóigh, ach d'aithin mé gur lorg láimhe Arthur a bhí ann. Bhí séala phuist Lonndan ar an chlúdach. Bhí leath-dhuilleóg páipeáir taobh istigh
a rabh rud éigin tarraingthe air agus roinnt focal. Tchíthear damh-sa é beith cosamhail le léar-sgáil-tá poinnte ó thuaidh marcáilte air. Ach an rud is iongantaighe uilig — ní’l ann ach giota, Cineál de leath léar-sgáile atá ann. Tá cuid de na focla gearrtha ina dhá gcuid, nó muna bhfuil, níl ciall ar bith leó.
“Ach b’fhusa i bhfad damh an rud a mhíniughadh duit i gcomhrádh ná a sgríobhadh. Agus gan baint do sin, tá mé i dtrioblóid mhór fá Arthur féin. B’éigean
L 60
“Ach b’fhusa i bhfad damh an rud a mhíniughadh duit i gcomhrádh ná a sgríobhadh. Agus gan baint do sin, tá mé i dtrioblóid mhór fá Arthur féin. B’éigeanL 60 dó bheith i Lonndain indé, agus ó thárla sin amhlaidh cad chuige nach dtáinig sé a dh'amharc orm ? Nó cad chuige nár labhair sé frid an ghuthán liom, nó rud éigin? An dóigh leat gur bhain taisme ar bith de? Chuir mé ceist ar mhuinntir Scotland Yard, agus chuartuigh mé na páipeáir uilig, ach ní thig liom dadaidh a fhagháil amach. “Ní maith liom a bheith ag tabhairt buadhartha duit, ach arbh' fhéidir leat a theacht chugam uair éigin i mbárach? Déarfainn anocht, ach b'fhéidir nach bhfuightheá an litir seo i n-am; agus, le n-a chois ssin tá scaifte le bheith annseo ag dinneár. Fanóchaidh mé istIgh go dtí an meadhon lae ag súil leat.
“Tá súil agam nach mbéidh tú ina dhiaidh orm an buaidhreadh seo a chur ort, ach tá mé fríd a chéile go mór fá'n chúis uilig.
“ Mise le meas,
“Judy Draycott."
Bhí aoibh bheag gháire ar Jim Maitland agus é ag filleadh suas na litre agus a cur ina phóca. Annsin d'imthigh an gáire de agus shuidh sé ag stánughadh roimhe. Chuir seo dreach nua ar an sgéal go tobann, agus chaithfidhe machtnamh a dhéanamh aim Chruthuigh seo - má bhí cruthughadh ar bith riachtanach — gurbh' é an fear marbh a deárthair ; ach goidé ba cheart a rádh léithe nuair a chuirfeadh sí ceist air ar dhóigh leis gur bhain taisme ar bith de'n deárthair Chaithfeadh sé an sgéal uilig a innse dí, sin nó an t-iomlán a chomneáil ceilte.
Le sin chuir sé uaidh ar feadh bomaite an taobh sin de'n cheist, agus thoisigh sé a mhachtnamh ar an taoibh eile. Cineál de léar-sgáil. Ba léir go rabh rud éigin sa sgéal fá'n chiste, nó ar chaoi ar bith, gur shamhail a deárthair go rabh. Ar mheas an deárthair, mar sin, go rabh sé i gcontabhairt, agus arbh' é sin an rud a thug air an léar-sgáil a chur chuici
L 61
go dtí an banc? Agus cad chuige ar dhubhairt sí leath
léar - sgáile?
Le sm féin smaointigh sé ar chainnt an fhir mhóir an oidhche roimh ré - “A amadáin mhalluighthe - tá an rud
uilig millte agat." Goidé an rud uilig? B'fhéidir, cinnte, gurab é bhí i gceist aige go mbéadh sé riachtanach an áit a dhúnadh: b'fhéidir eile nárbh' é. Dá mhéad machtnamh dhá dtearn sé air sin mar ba mhó chonnaictheas dó go rabh rud éigin ní ba mhó sa cheist uilig ná ba léir do dhuine an chéad amharc. Nó, mar adubhaint sé cheana, bhí rud éigin ann a shíl daoine áirighthe a bheith ní ba mhó. B'ionann an dá chás fá láthair.
Chuir sé as a thoitín agus d'éirigh sé ina sheasamh. Bhí rud amháin, ar chaoi ar bith, a thiocfadh leis a dhéanamh gan fanacht níos fuide. Chuaidh sé go dtí an guthán agus ghoin sé ar Grosvenor A 123. Thug guth fir freagra air. D'iarr sé labhairt le Miss Draycott. Tháinig sí chomhair a bheith ar an bhomaite, agus badh iad na chéad focla adubhairt sí -
“An é sin thusa, a Arthur?"
“Tá eagla orm nach é, a Mhiss Draycott," ar seisean go lághach. “Maitland atá ag cainnt."
Chuala sé osna bheag aisti leis an mhealladh, agus ghoill a chuid féin de'n cheilg go mór air. An cailín bocht! Dá mbíodh fhios aici goidé mar bhí!
“Fuair mé do nóta," ar sé, “ agus rachaidh mé chugat i dtrátha an mheadhon lae i mbárach. Ach eadar an dá am tabhair aire mhaith do'n phíosa de pháipeár sin. An bhfuil taisgeadán sa teach agaibh?"
“Níl," arsa Judy. Cogar, a Mhr. Maitland, an é do thuairim go bhfuil sé luachmhar?"
“Cad chuige ar chuir tú an cheist sin?"
“Tá, ar an adhbhar go bhfuil mé fíor-chinnte go dtug duine éigin iarraidh briseadh isteach in mo sheomra nuair a bhíomar ag déanamh ár ndinneára anocht."
“Cá bhfuil tú anois ? " arsa Jim. “Cá bhfuil an guthán
L 62
fan bomaite-ná labhair ! Cuirfidh mise na ceisteanna agus thig leat innse damh ciaca tá mé ceart nó cearr.
An sa halla atá sé "
“'Seadh."
“An bhfuil daoine ar d’éisteacht "
“Tá."
“Bí faithchilleach mar sin. Anois ceist amháin eile- an bhfuil tú sásta taobhadh liom-sa go h-iomlán?"
Chuala sé gáire beag bog. “Goidé thig liom a rádh ach - tá."
“Níl aithne agat orm i bhfad, an bhfuil?" ar seisean.
“Agus an rud atá mé ag dul a dh'iarraidh ort a dhéanamh, ní féidir a dhéanamh gan muinghin mhór a chur i nduine nach bhfuil ann, féadaim a rádh, ach strainnnséir agat. Cogar anois, an bhfuil bosca litreach i n-áit ar bith i bhfogas do'n teach? Ná h-abair ach ‘ tá,' nó níl.'"
“Tá."
“An dtiocfadh leat ráchtail amach agus litir a chur isteach ann anois mar atá tú?"
“Thiocfadh: thiocfadh go réidh."
“Maith go leór: ar mhisde leat an páipeár sin a chur i gclúdach agus a sheóladh annseo chugam-sa go dtí an club?"
“'Seadh, má mheasann tú ..."
D'aithin sé gur mhachtnuigh sí bomaite beag buídeach agus bhí fuaim chineál amhrasach ina guth.
“'Seadh, measaim," arsa Jim go suaimhneach. “Níl áit ar an domhan comh sábháilte le post an Rí a Mhiss Draycott. Ach cuir féin san bhosca é. Bhéarfaidh mise liom thart é i mbárach agus dhéanfaimíd an sgéal uilig a chaibideáil.”
“Maith go leór," ar sí, ag déanamh suas a hintinne go tobann. “Bhéarfaidh mé sin anois."
“Go maith!" ar seisean. “focal amháin eile. Má ghlacann tú mo chomhairle-se, ní thráchtfaidh tú le aon duine
faoi."
“Tchím gur dóigh leat go bhfuil rud éigin ann."
L 63
“B’fhéidir go bhfuil, agus b'fhéidir nach bhfuil,” an seisean go h-aireach. “Muna bhfuil ní dochar é, ach má tá, béidh an páipeár sin níos sábháilte sa phost ná sa teach leat. Oidhche mhaith duit, a Mhiss Draycott. Béidh mé chugat i mbárach i dtrátha an dó dhéag."
D'fhág sé an guthán. Agus bhí Judy de'n bharamhail go dtug duine éigin iarraidh briseadh isteach ina seomra! An rabh baint ar bith ag sin leis an chúis? Ba doiligh a chreidbheáil nach rabh.
L 64
Caibideal IV.
“Do bharamhail an mbeidh ádh ar bith orainn, a Jim “Sin rud nach dtig liom a innse duit, a mhic ó. Fuasglóchaidh mé do cheist i gcionn leath- uaire,”
Bhí an bheirt fhear go díreach i ndiaidh coradh isteach ar Oakleigh Avenue. D'fhág siad an gluaisteán i gcarrlainn i Hampstead, na bhí eagla ar Jim go mbéadh sé cineál sonnruightheach, dá bhfuígthí ina sheasamh ar an bhóthar é. Le n-a chois sin ní rabh oiread agus tuairim aige cá fhad a bhainfeadh an chuairt as. Bhí an bóthar comh h-uaigneach a's bhí sé an oidhche roimhe sin.
“Tá mé ag déanamh go n-aithneóchaidh mé an teach,” ar sé sa deireadh. “Muna n-aithnighidh, rachaimíd go dtí an áit a rabh an siamsa agaibh-se aréir agus oibreóchaimíd arais ó sin. Soisg! goidé tá ar siubhal annsin romhainn,”
Le sin sheasuigh sé, agus tharraing sé a chol ceathar isteach faoi sgáth. Bhí carr ina sheasamh, suas le céad slat rompa agus roinnt fear ina seasamh ag a thaoibh. Bhí agallamh éigin ar siubhal eatortha. D'aindeóin nárbh' fhéidir an chainnt a dhéanamh amach, do b'fhéidir a nglór a chluinstin. Agus bhí fear amháin aca, ar a laighead, a rabh cuma air a bheith iongantach tógtha.
“Siubhalfaimíd linn go suaimhneach, a Phercy. Na tá tuairim agam go gcaithfidh siad a bheith iongantach comhgarach do’n teach atáimíd dh'iarraid,”
“Deirim-se libh gur náire shaoghalta é,” Chuala siad an méid sin go glan. “Brisfimíd isteach an áit mhalluighthe. Club atá ann, nach eadh? Níl ceart ar bith aca a dhruid,”
Bhí siad i ngar do’n bhaicle anois, agus chonnaic siad
L 65
agus chonaic siad ceathrar fear, agus iad faoi éadaí tráthnóna; agus bhí triúr acu ag iarraidh an ceathrú duine a shuaimhniú agus a chur ar ais sa charr.
“Druid do chlab, a amadáin,” a scairt duine acu, agus chaith sé spléachadh thar a ghualainn. “Tá an áit druidte,” Ansin i ndiaidh Jim agus a chol ceathar a fhéiceáil, dúirt sé “Na síothmaoir,”
Agus é ag tabhairt amach go feargach go fóill, lig an ceathrú duine dá chair de é a bhrú isteach sa charr, agus d'imigh an carr ar luas mhór.
“Shíl siad gur síothmhaoir faoi ghnáthéadaí sin,” arsa Jim ag déanamh gáire. “Agus freagraíonn sé ceist amháin dár gcuid. Is léir nach mbeidh cearrbhachas ar bith anocht sa teach. Agus anois, tá a fhios againn cé acu teach é,”
Scrúdaigh sé an teach go cúramach, agus i ndiaidh tamaill sméid sé a cheann.
“Is eadh: seo an spot. Sin thall an crann a raibh mé ar a chúl aréir. Ach tá na tithe anseo uilig chomh damánta cosúil lena chéile. Anois, a Phercy, a mhic, cuirfear tús leis an ghreann ar ball - nó bíodh súil againn go gcuirfear.”
“Is dóiche go bhfuil an ceart agat, a mhic,” arsa a chol ceathar go duairc. “Ach, tchíthear domh féin nach áit í ar dóiche spraoi agus greann a bheith inti. Drithlíní a chuireann sí ormsa,”
Rinne Jim gáire.
"Bíodh uchtach agat,” ar sé.”Is bríomhaire go mór í taobh istigh,”
L 66
Chaith sé spléachadh gasta suas anuas an bealach: d'oscail sé an geafta ansin, agus shiúil isteach ar an chosán os comhair an tí. Rinne sé moill bheag ansin a dhíriú súile ar phaiste talaimh faoi sholas an lampa sráide.
“An bhfeiceann tú sin,” ar seisean go suaimhneach.” “Tá lorg domhain anseo. Bhí feithicil throm éigin anseo inniu - veain mhór aistrithe, is dóiche. Tá na héin ar shiúl maith go leor, sin nó is fear Dúitseach mé,”
“Is gasta an cleasaí thú, a Jim,” arsa a chol ceathar. “Ní thabharfainn féin sin faoi deara go deo,”
“Sin de thairbhe do shúile a bheith gan oiliúint,” a d'fhreagair an fear eile. “Tchí tú, ach ní chuireann tú sonrú. Seo - ar aghaidh linn - ní maith a bheith inár seasamh anseo. Cé go bhfuil eagla orm gur saothar in aiscidh againn é,”
Ar aghaidh le Jim ansin isteach i gcúl an tí. Bhí an fhuinneog oscailte ansin, go díreach mar a bhí an oíche roimh ré. Isteach leis de luascadh sa tseomra, gan a thuilleadh moille.
“Ná bíodh bíog asat,” ar sé de chogar, nuair a bhí a chol ceathrar istigh ina chuideachta. “Bíodh do lampa póca faoi láimh agat,”
Las sé a cheann féin ansin go cúramach sa dóigh nach mbeadh sé le feiceáil fríd an fhuinneog. Den dara hiarraidh ansin, sheas sé gan bogadh, agus a shúil dírithe ar an talamh.
“An bhfeiceann tú sin anois,” ar sé de mhionchogar. “Ní heol domh cad é an chiall a bheadh leis. Rud an-aisteach é,”
Bhí an dusta ina luí go tiubh ar an urlár, agus nuair a thoisigh Jim a chur a solas a lampa anonn agus anall air, de réir a chéile, tháinig tuigbheáil chuig Percy faoin rud a bhí i gceist aige. Fríd lár an tseomra, bhí loirg choise, agus iad ag dul ón fhuinneog go dtí an doras. Leag Jim spág i gceann amháin acu: d'fhóir a spág agus an lorg go díreach dá chéile. Loirg s'aige féin a bhí iontu ón oíche roimhe sin. Ach ní hiad sin na loirg amháin a bhí ann. Na loirg eile agus cuid Jim, bhí siad ag teacht trasna a chéile thall agus abhus; ach den chuid is mó bhí siad scartha óna chéile. Ba ar na loirg nár fhág sé féin, ar ndóighe, a bhí Jim ag stánadh.
Cosa beaga a d'fhág iad - mar a bheadh déanta ag bean, b'fhéidir, agus an t-achar ó lorg go lorg, ba ghoirid é, chomh goirid sin go bhféadfaí a dhéanamh amach gur loirg pháiste a bhí iontu. Ba léir do Phercy gur aon duine amháin a d'fhág na loirg bheaga, ach thar sin, ní thiocfadh leis tuigbheáil ní ba chruinne a fháil orthu. Ba chosúil girseach bheag a bheith i ndiaidh a bheith ina
L 67
rith thart fá’n tseomra, agus ní thiocfadh leis a thuigbheáil cad chuige a rabh a leithéid de shuim ag a chol ceathar sa sgéal,
“Goidé do bharamhail de, a Phercy,” d'fiafruigh Jim i gcogar.
“Tá sé cosamhail le mar bheithí ag tabhairt ceacht rinnce do sgoil chailíní, a mhic. Buailimís linn. Tá an seomra seo ’mo chun ar crith,” “Maise, is tú an dobhrán de dhuine ! Nach dtig leat na lorgnacha seo a dhéanamh amach,”
Dhírigh Jim a lóchrann ar cheann aca.
“Cé’n bealach a rabh an té a rinne an lorg seo ag dul,”
“Ó'n fhuinneóig go dtí an doras,” arsa a chol ceathar. “Maith thú. Agus anois iad seo,” “Ó’n doras go dtí an fhumneóg,” “Tá tú ag éirghe glic i gceart. Anois dearc ortha seo,”
“Tá siad seo ó'n fhuinneóig go dtí an doras,”
“Tá leat arís, Anois smaointigh. Dhá líne ó’n fhuinneóig go dtí an doras agus gan ach líne amháin ó'n doras go dtí an fhuinneóg. Agus duine amháin a rinnne an t-iomlán.”
Rinne Percy obair mhór ag iarraidh an ceist a réidh- tiughadh.
“Cibé bhí ann b’éigean dó bheith ina dhuine shaoitheamhail,” ar sé sa deireadh. “Duine ar bith ar spórt leis a bheith ma rith thart fá’n áit seo,” “Agus goidé an dóigh ar rith sé ? Cé’n áit ar thoisigh sé - ag an doras nó ag an fhuinneóig?”
Thoisigh Percy a smaointeadh arís.
“Ó’n fhuinneóig go dtí an doras - ar sé. “Ó'n doras go dtí an fhuinneóg-ó'n fhuinneóig go 'dtí an doras. “Níl an ceart ar fad agat, a Phercy - ach dhéanfaidh tú cúis. Cá bhfágann sin é anois,”
L 68
Le sin féin thuig Percy an t-iomlán.
“Dar Fiadh !” ar sé. “Caithfidh sé bheith sa teach,” “Sin an áit chéadna a bhfuil sé,” arsa Jim. “Mar sin de, ná déan callán ar bith - agus bhí ar d'faithchill. Na ní cailín beag ar bith a rinne na lorgnacha seo. Anois tar liom-sa,”
Chuaidh siad suas an staighre go dtí an halla. Bhí Percy ins na sála ag a chol ceathar. An greann breágh a shíl sé a bhéadh aige, ní rabh sé comh maith sin anois. Tháinig tormán ó'n taoibh amuigh, tormán gluaisteáin a bhí ag dul thart. Annsin d'éirigh gach aon chineál marbh ciúin arís.
“A Jim,” arsa Percy i gcogar.
Ní bhfuair sé freagra ar bith. Le sin chuir sé amach a lámh ach níor mhothuigh sé ach an t-aer. Ní rabh a chol ceathar annsin.
“A Jim.” Labhair sé ní ba airde an iarraidh seo, agus an dara bomaite fuair lámh greim sgiatháin air comh tobann sin gur fhobair dó sgread a leigean.
“Druid suas, a amadáin bhig. Shíl mé go rabh tú ar mo chúl. Tá mise i ndiaidh a bheith shuas ar an chéad urlár,” “Is maith thú,” arsa Percy. “An bhfuil tú ag dul suas arís”
“Tá, go dtí an dara h-urlár,” arsa Jim go h-íseal.
“Fuair mé amharc ar sheomra an chearrbhachais. Tá gach rud tugtha ar shiubhal, go díreach mar a bhí mé ag meas,”
Bhí sé ag dreapadh suas an staighre agus é 'á rádh seo. Nuair a shroich sé an bhárr sheas sé.
“An gcluin tú dadaidh ?” ar sé i gcluais an fhir eile.
Ach ní thiocfadh le Percy dadaidh a chluinstin ach a chroidhe féin ag léimnigh, agus ní rabh a umhail ar dhadaidh ach gur mhaith leis teicheadh.
“Bh'fhéidir nach rabh a dhath ann,” arsa Jim annsin. “Siubhail!”
L 69
Chuaidh siad suas go suaimhneach an chuid eile de'n staighre agus sheasuigh Jim arís.
“Tá mise ag dul a lasadh mo lóchrainn,” ar sé i gcogar.
Ach bhí an pasáiste folamh, agus le sin d'fhosgail Jim isteach doras an tseomra ina rabh an corp, an oidhche roimhe sin, agus thug sé coiscéim ar gcúl arís ar an bhomaite. Ach níor thárla dadaidh, agus i ndiaidh moill bheag a dhéanamh chuaidh sé isteach.
Bhí an seomra mar a d'fhág sé é, ach amháin nach rabh an fear marbh le feiceáil i n-áit ar bith. Níor tugadh ar shiubhal aon chuid de'n trosgán. Bhí roinnt páipeár sgabtha go fóill ar mhullach an chrinlín.
“Fan thusa ag an doras, a Phercy,” dubhairt Jim go suaimhneach. “Ná seasuigh ina lár, a dhuine. Coinnigh ar thaoibh amháin. Agus coinnigh do chluasa fosgailte.”
Thug sé aghaidh a lóchrainn ar na páipeáir a bhí ar an chrinlín; ach, amach ó roinnt billí agus cunntais admhála, ní rabh dadaidh ann arbh' fhiú trácht ann. Bhí siad déanta amach i n-ainm Mhr. M. Johnson, ainm a d'fhéadfadh a bheith fíor nó bréagach. Ar chaoi ar bith, ní rabh cabhair ar bith le fagháil asta.
Chuaidh sé ar a dhá ghlúin ar an urlár an áit a rabh an corp aréir roimhe sin agus i gcionn tamaill bhig thug sé fá dear píosa beag de pháipeár a bhí ma luighe faoi chois an chrinlín. Munab é go rabh sé ar a cheithre buinn ní fheicfeadh sé an páipeár ar chor ar bith, nó choinneóchadh an crinlín i bhfolach é. Thóg sé é agus sgrúduigh sé é. Le sin thoisigh sé a fheadghail go h-íseal.
Ba léir gur cúinne de phíosa ní ba mhó ná é féin a bhí ann. Ba é an rud a strócadh de'n ghiota mhór é go garbh. Ní rabh moill sin a aithne air. Le n-a chois sin bhí smál air mar bhéadh sé i ndiaidh a bheith i ngreim theann eadar méir agus órdóig a bhéadh ag cur alluis. Arbh' fhéidir
L 70
go rabh an píosa seo i láimh an fhir mhairbh agus gur thuit sé faoi an chrinlín nuair a thuit sé féin
... de
Choinnigh sé suas leis an tsolus é agus bhreathnuigh sé air go cúramach. De réir chosamhlachta ní rabh sa dá litir Dhe ach cuid de fhocal éigin. Ach ní ar sin a bhí Jim ag smaointeadh, ach ar an ghiota de pháipéar féin. Bhí rud éigin níos mó ná bruighean cearrbhachais sa cheist, rud éigin a gheobhadh seisean amach, dá dtigeadh leis, ar chor ar bith. Chuir sé isteach ina leabhar póca é go cúramach, agus dhírigh sé é féin suas. Le sin bhí sé go díreach ar tí a rádh le n-a chol ceathar go mbainfeadh siad ar shiubhal amach, ach chuala sé gíog as ceann de na cláraí. Ní meállta a bhi sé. Rinne sé comhartha do Phercy a bheith suaimhneach. D'fhan sé ag feitheamh annsin agus gan bogadh as, agus a lóchrann ar an urlár aige. Bhí fhios aige go bhfeicfeadh sé arís, i mbomaite nó dhó, an cruitíneach caoch, agus mhothuigh sé cineál de dhioth ag dul fríd. Chuala sé gíog eile, agus le sin bhí an cruitíneach ina sheasamh i lár an tseomra.
Baineadh léim as Percy dá aindeóin féin. Annsin ar feadh bomaite sheas an triúr aca agus gan bogadh as aon duine. Sa deireadh chuir an fear caoch an solus ar lasadh go tobann, agus shiubhail sé trasna go dtí an crinlín, an áit ar shúidh sé síos. Le sin thóg sé an guthán. San am chéadna rinne Jim comhartha le n-a láimh i dtreó an dorais. Ba mhian leis imtheacht sul a dtabhairfí fá dear é agus chuaidh sé trasna an tseomra comh fáilthidhe le cat.
“An é sin Oifig na nGuthán? Seo Mr. Johnson ag
L 71
cainnt, Mr. Johnson as 95 Oakleigh Avenue. Tá fáth fá leith agam leis an sgairt seo. An bhfuil tú cinnte anois go bhfuil an t-ainm agus an seóladh agat i gceart Ar mhisde leat a rádh in mo dhiaidh? Seadh! Tá sin ceart. Cogar, coinnigh cuimhne mhaith ar seo: má bhíonn aon duine ag iarraidh labhairt le Mr. Jim Maitland, abair go bhfuil sé annseo fá láthair. 'Seadh! Jim Maitland! Go rabh céad maith agat.”
D'fhág sé uaidh an t-éisteán agus luigh sé siar ina chathaoir ag gáiridhe, agus Jim Maitland inaa sheasamh i lár an tseomra agus a dhá shúil sáithte ann leis an iongantas, Ní thearn sé tormán ar bith dá rabh fhios aige féin, agus ina dhiaidh sin a's uile d'aithin an diabhal beag go rabh sé i láthair.
“Fáilte romhat, a Mhr. Maitland,” Labhair sé go plasánta. “Nach gcuirfidh tú do chara i h-aithne domh Thig leat imtheacht, tá fhios agat, má's imtheacht is feárr leat. Ach san am chéadna, i ndiaidh ar chuir tú de bhuaidh- readh ort féin, b'fhéidir nárbh' olc an rud comhrádh beag,”
“Cá fhad atá fhios agat mé bheith annseo,” arsa Jim.
“Ó'n bhomaite a tháinig tu,” ars' an fear eile.
“Níor casadh aon dume orm ariamh is suaimhnighe a dtig leis siubhal ná thú, a Mhr, Maitland, agus molaim thú ar a shon. Ach tá buaidheanna fá leith agam-sa, mar is eól duit. Tá súil agam nach bhfuil tú dadaidh níos measa le linn eachtra bhig na h-oidhche aréir,”
Dhearg Jim Maitland toitín. Le sin tharraing sé chuige cathaoir agus shuidh sé síos, Bhí seo ain-chleachttha aige. Beireadh goirid air corr-uair i n-a shaoghal; agus ní dadaidh ach a chuid gliocais leis án ghunna agus an trom-neart a bhí ann féin a shábháil é. Ach obair chorpordha a bhí annsin; agus obair inchinne a bhí annseo. Fhad siar a's thiocfadh leis cuimhniughadh, ní thiocfadh leis smaointeadh ar dhuine ar bith a chuaidh comh deas do threis intinne a fhagháil air agus bhí an fear seo ag dul.
L 72
“Tá sin ceart,” ars' an fear caoch. “Déan tú féin sócamhlach. Agus déanadh do chara mar an gcéadna. Cogar, níor chuir tú i n-aithne domh go fóill é,”
“Bhéadh sé cineál achrannach agat-sa, dá mba rud é go rabh baint aige leis na síoth-mhaoir,” arsa Jim.
“Bhéadh, rud beag,” ars' an fear eile. “Ach tá fhios agam go maith nach bhfuil. Ní bhíonn Bhentley ag síoth-mhaor de ghnáth, ná ní bhíonn mórán síoth-mhaor ma mbaill de'n Dorchester Club,”
“Ní bhíonn, a Mhr. Dresler - tá sin fíor,”
“Ar innis an cneamhaire sin, Goldstein, mo ainm duit?”
“Do réir chosamhlachta ní thearn mé mórán bogadaighe i ngan fhios duit,” arsa Jim. “Ach, má's cabhair duit a cluinstin ní Goldstein a thug do ainm damh. Shéan sé go rabh aithne aige ort ar chor ar bith, d'aindeóin go bhfuil eagla orm nach dtearn sé go h-iongantach maith é. Níor innis seisean dadaidh, a Mhr. Dresler. Ní rabh sé 'fhiachaibh air. Tá iomrádh breágh leathadach ort as rógaireacht, sllim,”
“An n-abrann tú seo liom,” arsa an fear eile.
“San am chéadna, ní de'n mhúnadh rógaire a thabhairt ar
an té atá i n-a strainséir agat.”
“Agus bhí mé ag smaointeadh,” arsa Jim, “goidé mar bhéadh, dá ndéanainn-se úsáid de do ghuthán le dhul
'un cainnte leis na síoth-mhaoir,”
Thóg an fear caoch a lámh.
“Admhuighim, a Mhr. Maitland, go bhfuil sé ar do chumas sin a dhéanamh. Ach níor mhaith liom a shílstean go ndéanfá dadaidh comh mí-réasúnta. Cuir i gcás anois go rachthá 'un cainnte leó, goidé d'innseóchthá daobhtha,”
“An fhírinne,” arsa Jim ar an bhomaite. “An fhírinne, mar a chonnaic mé le mo shúile féin aréir,”
“Mar dubhairt mé cheana, tá sé ar do chumas sin a dhéanamh má's mian leat é,” arsa an fear eile. “San
L 73
am chéadna, tá poinnte beag nó dhó nach bhfuil mé cinnte díobhtha. Sa chéad áit goidé tá an bheirt agaibh a dhéanamh sa teach seo, agus goidé mar fuair sibh theacht isteach,”
“Tá fhios agat go maith goidé mar tháinig mé isteach,”
“Tá fhios agam-sa, a dhuine. Gan amhras tá fhios, Ach bhéadh sé de dhíth ar na síoth-mhaoir fosta fios a fhagháil. Agus i súile na n-oifigeach bhéadh sé iongantach cosamhail le briseadh isteach. Coir mhór í sin, a Mhr. Maitland. Rud eile, cad chuige nár innis tú do na síoth-mhaoir i Stréatham tráthnóna indiu an sgéal a bhfuil tú ag smaointeadh ar a innse daobhtha anois,”
“’Seadh, tá sin ann,” arsa Jim. “Is dóiche go mbéadh fearg ortha liom, agus fearg mhór. Ach, tá tuairim agam, a Mhr. Dresler, gur mhó ná sin arís an fhearg a bhéadh ortha leat-sa,”
“Níl mé ró-chinnte. I ndiaidh an iomláin, tchífeadh na h-oifigigh cuid mhór a bhéadh iongantach lochtach san dóigh ar iomchair tú thú féin. Tháinig tú annseo aréir, i ndiaidh briseadh isteach 'un tighe, agus tú caoch ar meisge. D'éirigh tú comh garbh sin agus go dtug mise i n-amhail sgéala a chur fá choinne cuidighthe; ach go h-ádhmhail, thuit tú 'do chodladh. Agus nuair a thuit bhí beirt charad damh a bhí deagh-chroidheach go leór le do fhágáil in do luighe amuigh i n-áit éigin le fuaaughadh,”
“An bhfuil tú ag séanadh gur caitheadh fear sa tseomra seo aréir,”
“A mhic an Rí, a Mhr, Maitland - goidé an amaidighe a chuir sin in do chionn? B'éigean duit níos mó a bheith ólta agat ná shil mé. Tá sé fíor gur cnagadh fear, ceart go leór. Ach - fear a chaitheamh! Cá bhfuil an corp Goidé rinneadh leis? Agus má's í sin an choir atá tú ag brath a chur síos dúinn - an choir is truime ar bith, dúnmharbhadh — bheithí anuas ort dhá uair comh mór cionn 's gan a innse do na síoth-mhaoir ar an bhomaite,”
Bhris na gáirí ar Jim dá amdeóinn féin.
L 74
“A dhiabhail bhig Ifrinn,” ar sé. “Goidé bhfuil tú ag tarraingt air leis an chomhrádh seo,”
“Tchífimíd sin ar ball beag, a chara,” arsa Dresler. “Innseóchaidh mé an fhírinne duit, a Mhr. Maitland. Ba é mo bharamhail go n-innseóchthá do na píléirí fá'n tsamhailt aistidheach seo comh luath 's thiocfá chugat fém, agus shocruigh mé gach rud dá réir sin. Ach, nuair a fuair mé amach nár dhubhairt tú dadaidh thug sin tuairim eile damh ort. Choinnigh mé coimheád ort ó'n am a d'fhág tú an bheairic, agus ní rabh i bhfad go bhfacamar go rabh tu ag brath oibriughadh ar do chonnlán féin. Chruthuigh do chomhrádh le Goldstein an méid sin,”
“Agus d'innis seisean an t-iomlán, ar innis,” arsa Jim.
“D'innis ar an bhomaite,” ars' an fear eile. “Anois, is maith liom daoine a oibrigheas ar a gconnlán féin. Daoine iad ar cóir do dhuine meas a bheith aige ortha. An n-imreóchaimídine ar an taoibh amhám, nó nach n-imreóchaidh? An rachaimíd i gcomhar le chéile, nó an rachaimíd i n-aghaidh a chéile,”
“Ceist í sin a bhfuil tamall machtnaimh de dhíth uirth,” arsa Jim, ag amharc thart agus ag bagar ar a chol ceathar a bhí ina sheasamh agus a bhéal fosgailte le linn an chomhráidh seo.
“Goidé an chabhair duit-se é,” ar sé annsin, “má théighimíd i gcomhar,”
“Béidh mé ionnraic leat,” ars' an fear caoch, “Le linn a bheith ag cur tuairisge fá dtaobh díot indiu fuair mé amach a lán eólais. Fear atá ionnat, do réir mar chluinim, a bhfuil dhúil aige i n-eachtraí mar mhaithe leis na h-eachtraí féin. Tá gáir mhór leat fosta mar throdaidhe, D'éirigh liom-sa do choinneáil faoi smacht aréir nuair a bhí tú ar mire ar meisge; ach níl mé ró-chinnte go dtiocfadh liom an rud céadna a dhéanamh arís. Agus ó thárla mé ag cainnt air, badh mhaith liom mo leiith-sgéal a ghabháil leat
L 75
fá'n nóta gan chéill sin a fuair tú. Cuireadh chugat é sul a rabh oiread agus tuairim agam do'n tseórt duine a bhí ionnat,”
Rinne Jim gáire eile.
“Bhéarfaidh mé maitheamhnas duit,” ar sé.
“Maith go leór, mar sin,” ars' an fear eile. “Is léir go mbéidh mé féin agus tú féin i gcaidreamh a chéile go minic ó seo amach. Muna mbéadh ann ach tú bheith annseo anocht, taisbeánann sé gur - gur duine neamh-choitcheann thú. Le sgéal goirid a dhéanamh de, b'fheárr liom i bhfad thú bheith in mo leith ná thú bheith in mo éadan. Goidé do bharamhail?”
“In do leith-se,” arsa Jim go suaimhheach,” Ná bí ina dhiaidh orm a bheith bómanta, ach tá tú ag fágáil gach rud le tomhas agam.”
“An mar sin atá, a Mhr. Maitland,” ars' an fear eile ag cromadh 'un tosaigh. “Cogar anois, goidé an méid atá fhios agat,”
“Do réir chosamhlachta,” arsa Jim, “tá poinnte nó beirt nach bhfuil fhios agat féin go h-iongantach cruinn. Ach, tá mé ag feitheamh go fóill le freagra ar cheist shimplidhe. Goidé tá i gceist agat le mé bheith in do leith Teach cearrbhachais a choineáil ar obair,”
Shuidh an fear caoch annsin gan focal as, ná bogadh. Chomhair a bheith go rabh sé mar bhéadh sé ag iarraidh a léigheadh goidé bhí i n-intinn an fhir eile. Bhí an cheist a bhí sé a chur air féin comh so-thuigthe 's dá gcuireadh sé ós árd í. Arbh' é go díreach blosg an urchair a tharraing Maitland go dtí an áit an oidhche roimh ré? An dtáinig sé de thaisme, nó an rabh rud éigin eile ar a chúl? Níorbh' fhéidir leis an chruitíneach fios a bheith aige go rabh aithne ag Jim ar Judy Draycott. San am chéadna, bíonn sé de dhíth ar leithéid Dresler a bheith iongantach cúramach. Agus ó bhí fhios aige nach rabh i bhfad ó tháinig Jim arais as Americeá Dheas, bhí sé ion-tuigthe cad chuige a rabh sé cmeál faitcheach.
L 76
“Ní h-eadh. Ní h-é sin é, a Mhr. Maitland,” ar sé sa deireadh. “Leóga, an club beag a bhíodh againn, chuir tu féin deireadh leis, rud a thug tú fá dear ar do bhealach aníos, creidim. Ach thiocfadh go bhféadfaimís a bheith ábalta cuidiughadh mór a thabhairt dá chéile i n-am nach bhfuil i bhsad uainn,”
“Is lághach an mhaise duit sin a rádh,” arsa Jim.
Maidir liom féin, muna misde damh a rádh, is ag cumadh na mbeart, agus ag cur gach rud i dtreó is feárr a ghním gnoithe. Níl maith ionnam 'á gcur i ngníomh. Tá díoghbháil an radhairc go mór m mo éadan. Agus mar bhí mé a rádh, tá mé iongantach dóchasach go mbéidh mé ábalta tairgsint a chur ós do choinne-sa gan mhoill, tairgsint a fhóirfeas go mór do fhear cosamhail leat,”
“Cad chuige a bhfuil tú ag déanamh an mhaithis seo orm-sa, a Mhr. Dresler,”
“D'innis mé duit cad chuige cheana fém. B’fheárr i bhfad liom thú bheith in mo leith ná thu bheith m mo éadan. Agus ó'n méid atá fhios agam fá'n chineál duine atá ionnat, níorbh' fhéidir liom an rud a dhéanamh ba mhó a thaitneóchadh liom-an tóir a chur ort ar fad,”
“Tá sin ionnraic go leór,” arsa Jim ag gáiridhe.
“Agus goidé an taingsint,”
“Má bhíonn tusa sásta déanamh mar tá mé a mholadh innseóchaidh mé an t-iomlán duit luath go leór. Tá sé comh maith agam a rádh nach bhfuil briseadh ar bith dlighidh ag baint leis an tairgsint,”
“Caithfidh sin a bheith cineál ain-chleachttha agat-sa, a Mhr. Dresler,” arsa Jim ag éirghe ina sheasamh.”Ach, bíodh fhios agat nach dtig liom dadaidh a rádh i gceart go dtí go dtugaidh tú tuilleadh eólais domh fá'n tairgsint. San am chéadna, ní chuinsrdh mé suas do do bheart gan a breathnughadh go maith ar tús,”
“Go maith,” ars' an cruitíneach. “Is dóigh liom go dtuigimíd a chéile go breágh,”
L 77
Tháinig aoibh bheag gháire ar aghaidh Jim, gáire a d'fhuígfeadh intinn iongantach mhí-shúaimhneach ag an chruitíneach, dá bhfeiceadh sé é.
“Tuigeann,” ar sé. “Béidh mé ag feitheamh le sgéala uait,”
“Agus eadar an dá am,” ars' an fear eile, “creidim go bhféadaimíd neamh-iongantas a dhéanamh de na síoth-
mhaoir,”
“Cinnte,” arsa Jim. “Daoine iongantach fiosracha iad, ar chaoi ar bith. Oidhche mhaith duit, a Mhr. Dresler. Thaitin an comhrádh seo go mór liom.”
Rinne sé comhartha do Phercy a leanstan, agus i gcionn chúpla bomaite bhí siad araon amuigh ar an chabhsa.
“Ná fosgail do bhéal,” ar sé go suaimhneach. “Ná cluineadh sé do ghlór, ar chor ar bith. Féadaidh tú bheith iongantach úsáideach uair éigin eile, a mhic,”
Shiubhail siad céad slat eile gan dadaidh a rádh, agus annsm leig Percy a racht amach.
“A mhic Dé ! a dhuine,” ar sé, “cinnte nil tú ag smaointeadh ar a dhul i gcomhar leis an diabhal sin,”
“Tá,” arsa Jim, ag gáiridhe, “oiread a's tá seisean ag smaointeadh ar a dhul i gcomhar liom-sa. Fear contabhairteach é sin, a Phercy, ach muna bhfuil mise meallta go trom, tá oidhche mhaith oibre déanta againn, tá sin,”
“Fuair sé do bhuaidh i gceart fá na síoth-mhaoir,” ars' an fear eile.
“An bhfuair? Nil fhios agam an bhfuair. Bhí an fhírinne ma lán dár dhubhairt se. Chuirfeadh siad ceisteanna orm-sa a chuirfeadh cruaidh go leór orm,”
“Ach, damnughadh air, a dhuine, tá sé cineál cruaidh ar an fhear bhocht a caitheadh. Badh mhaith liom cragán a thabhairt do dhuine éigin ar a shon sin,”
“Gearr thusa marc ar mo fhocal-sa, a Phercy, go bhfuighidh duine éigin cragán dá thairbhe sul a rabh mise réidh leis na gnoithí. Tá cuid mhór nár innis mé duit-se
L 78
go fóill. Bhí dearbhadh de dhíth orm ar tús sul a dtráchtainn air. Fuair mé sln anocht,”
“Dearbhadh? Goidé an dearbhadh,” arsa an fear eile.
“Dearbhadh go rabh níos mó sa chúis ná ba léir do dhuine,”
“Tá tú ag smaointeadh nach bruighean cearrbhachais ba chionnta leis an sgaoileadh aréir,”
“Féadaidh. Ach bhéadh sé ní b'fheárr a rádh nach fonn imeartha a thug an fear a sgaoileadh go dtí an teach, sa chéad áit. Chuaidh sé ann siocair go rabh baint aige leis an scéim sin a rabh ár gcara ag cainnt liom-sa uirthi anocht,”
“Níl fhios agam cérbh' é féin, an duine bocht. Is mór an truaighe nach bhfuil fhios agat,”
“Ach tá fhios,” arsa Jim. “Agus sin an áit a bhfuil cleas amháin agamn ar Dresler sa chluiche. Deárthair Judy Draycott a bhí ann,”
“Amaidighe,” ars' an fear eile ag seasamh i n-áit na mbonn. “Goidé an dóigh a bhfuil fhios agat,”
“Bhí sé comh cosamhail le Judy agus thiocfadh leis a bheith,” arsa Jim. “Ní thearn sé ach a theacht arais as Americeá Dheas indé - ar chaoi ar bith, sin é an t-am a dtáinig an long isteach-ach ní'l fhios agam goidé mar chuir sé thart an t-am eadar sin agus a theacht go teach an chearrbhachais. Ní thig liom a rádh cé chuir ina chionn a dhul ann ach oiread. An dágó, b’fhéidir, an fear a chaith é i ndeireadh báire - sin nó Barnet, b'fhéidir. Ach is cuma ciaca. Is é an áit a bhfuil an sgéal go rabh páipeár éigm aige a chreid sé a bhí luachmhar. Agus is é rud a bhí faoi an chneamhaine bheag sin anocht a fhagháil amach uaim-se ciaca bhí mé i h-a eólas sin nó nach rabh. Leig sé cuid de amach nuair a sháruigh air. Rinne sé tagairt do scéim éigin, ach níor dhubhairt sé dadaidh fá'n chineál scéime a bhí innti,”
“An bhfuil tuairim ar bith agat féin,”
L 79
“Tá, agus tuairim mhaith. Agus tá tuairim mhaith eile agam, a Phercy, go mbéidh greann ár sáith againne i n-ár mbeirt, agus gan é i bhfad amuigh — sin má tá tusa rithte fá n-a choinne,”
“Is mé féin atá, Taitneann rudaí mar seo liom-sa go breágh. Ach nach bhfuil sé cineál cruaidh ar an chailín, a mhic - ar Judy bheag,”
“Tá, tá fhios agam sin,” arsa Jim. “Ach chuaidh mise i gcionn an ghnoithe agus mo chuid súile fosgailte. Ní thabhairfidh sé eisean arais 'un tsaoghail anois a innse díthe, agus bhéarfadh sé na síoth-mhaoir isteach sa chúis dár n-aindeoin. B’fhéidir go gcrochfaidhe an dagó ar a shon, ach tá eagla orm. Mar sin de, nuair a thiocfas an t-am dhéanfaimídine ár gcuid féin de'n dligheadh agus caithfimíd é. Ach ní chaithfidh go fóill,”
“Ba mhór an truagh a thuilleadh bhidh a leigean amogha leis,” arsa Percy.
“Ní bhainfimíd leis annseo, a Phercy. Tá mé ag smaointeadh go mbéimíd ag dul go dtí Americeá Dheas roimh i bhfad, agus béidh sé furas go leor a dhéanamh amuigh annsin,”
“Go Americeá Dheas! Goidé an donas a bhéadh 'ár dtabhairt amach annsin?”
“Bhéarfaidh an turas fairrge agus an t-aer breágh maith dúinn. Agus eadar an dá am tá dhá rud agat le coinneáil i gcuimhne. Sa chéad áit, ní rabhamar i Hamp- stead anocht. Sa dara h-áit-agus seo é an chuid is tábhachtaighe ar fad - níor casadh mise agus Judy Draycott ar a céile ariamh. Coinnigh do theangaidh in do phluic, a Phercy, agus do shúil fosgailte, agus beidh bród ar an teaghlach asat sul a rabh mise réidh leat,”
Stop siad suas ag doras an Dorchester Club, agus tháinig Jim amach as an charr.
“Oidhche mhaith duit, a mhic. Bhéarfaidh mé iomlán eólais duit gan mhoill,”
Caibideal V.
B'fhada le Jim go dtaradh an leitir ar maidin lá ar n-a bhárach. Goidé bhí sa pháipeár aisteach seo a chuir deártháir Judy chuice?
D’aithin sé an sgríbhinn comh luath 's chonnaic sé í. Le sin shúidh sé síos i gcúinne i seomra an tobac, an áit nach rabh aon duine dhá chomhair, agus d'fhosgail sé an clúdach. Bhí nóta beag goirid ann agus léigh sé sin ar tús.
“A Mhr, Maitland, a chara.
“Seo dhuit an léar-sgáil. Béidh mé ag dréim leat i dtrátha an dó-dhéag a chlog.
“Mise le meas,
Judy Draycott.”
D'amharc sé annsin ar an rud a bhí taobh istuigh de. Leath léar-sgáile a bhí ann, Do réir chosamhlachta, gearradh an léar-sgáil iomlán ma dhá cuid, agus ba léir goidé bhí i gceann an fhir a rinne dhá chuid dí. Chomnigh sé féin leath amháin, agus chuir sé an leath eile chuig a dheirbhshiúr.
Bhí sé tarraingthe go garbh. Bhí an sgríbhmn olc-go díreach an cineál sgríbhne a mbéitheá ag dréim leis ó sheóltóir gan léigheann.
Bhí sé furas go leór a fheiceáil gur ag iarraidh cuid de oileán a léiriughadh a bhí sé. Rinne an focal BEANNA an méid sin soiléir. Bhí CNOC ion-tuigthe, ach ní rabh sé cinnte goidé bhí i h-A-crann b’fhéidir. Maidin le GAILL agus GANN ní rabh sé i ndan dadaidh a dhéanamh díobhtha. níor chabhair ar bith an sgríbhinn ag bun ach oiread. Thiocfadh gur ANNSIN an chéad fhocal, agus dá mbadh eadh
L 81
d’fhuígfeadh sin an chéad líne - ANNSIN TRIALL ó CHNOC A SIAR Ó.
beanna
gaill
cnoc
gann
thuaidh
Sin triall ó chnoc a siar ó is diabhalta & taisge sármhór
Thug sé amach a leabhar póca agus bhreathnuigh sé go cúramach ar an phíosa de pháipeár a fuair sé an oidhche
L 82
roimhe ré. Rinne sé amach gur ó'n choirnéal íochtarach, ar an taoibh chlí, a b'éigean a strócadh, agus go mb'fhéidir gur an chéad chuid de DHEAS a bhí i DHE, agus as sin fuair sé - ANNSIN TRIALL Ó CNOC A SIAR Ó DHEAS. Ní rabh ciall ar bith le IS DIABHALTA AGUS TAISGE SÁRMHÓR gan an chuid eile. Maidir le sin níorbh' fhiú dadaidh aon chuid de gan an leath eile.
Luigh sé siar ina chathaoir agus dhearg sé toitín. Bhí príomh-phoinntí na ceiste soiléir go leór. Bhí leath amháin ag Dresler agus ag a bhunadh-amach ó'n ghiota a bhí stróctha de'n choirneál. Bhí an leath eile aige féin. Ach d'aindeóin go rabh fhios aige-sean an leath eile bheith aca-san, ní rabh siad-san amhlaidh leis. Agus mar adubhairt sé le n-a chol ceathar, badh é sin an áit a rabh cleas aige ortha sa chluiche.
Ní thiocfadh leis a chreidbheáil go rabh rún ar bith aca an buachaill óg, Draycott, a mharbhadh. Dá mba rud é gur theastuigh uatha a chur as an chasán, thiocfadh leo sin a dhéanamh i ndóigh ní ba fhusa agus ní ba shábháilte ná a chaitheamh i dteach i Lonndain. Ach marbhadh é agus anois chaithfeadh siad a mbeart 'imirt comh maith is thiocfadh leó. Rinne siad a ngnoithe go tapaidh agus go cliste. Munab é comh h-iongantach ádhmhail a's thárla gur casadh Judy Draycott air sul ar chuala sé an t-urchar, ní bhéadh ciall ar bith aige do na gnoithí. Agus munab é go rabh fhios ag an dágó - nó is aige b’éigean fios a bheith - an cineál duine a bhí ann, ní dhéanfaidhe mórán de'n chomhrádh a thárla aréir. Bhí eagla ar Dresler roimhe, siocair go rabh sé i h-ainm a bheith i gcomhnuidhe ag cuartughadh trioblóide, agus chan cionn 's gur mheas sé aon eólas fá leith a bheith aige fá'n cheist seo.
Le sin thoisigh sinaointe eile a theacht chuige. An rabh fhios ag an mhuinntir eile gur cuireadh leath na léar-sgáile chuig Judy Draycott? Ba chosamhail go rabh fhios. Bhain sé sin as a cuid cainnte leis ar an ghuthán nuair adubhairt
L 83
sí gur cuartuigheadh a seomra fhad a's bhí sí ag a dinneár. Agus bhí sé ion-tuigthe as sin nar mheas siad-san gur rud gan úsáid an léar-sgáil. Maidir le go rabh dearbhadh ar bith aca ar sin taobh amuigh de fhocal an fhir mhairbh, ní thiocfadh leis a rádh, ach daome de sheórt Emil Dresler, ní théigheann siad a dh'obair ar bheart de thairbhe buille fá thuairim. Agus má's amhlaidh bhí, goidé mar d'éireóchadh leis féin an leath eile a fheiceáil? Níor sgruball leis a goid uatha, dá dtigeadh leis - ar ndóigh, ba le Judy Draycott féin í. Annsin, nuair a bhéadh an léar-sgáil iomlán ós a choinne, d'innseóchadh a chiall féin dó ciaca b’fiú a dhul níos fuide leis an chúis ná nárbh' fhiú. Ach goidé an dóigh a rachadh sé ina cionn? Bhí fhios aige go maith gur le gliocas a chaithfeadh sé féacháil leis an léar- sgáil a fhagháil; ach chuaidh corradh le h-uair an chluig thart sul ar thoisigh sé a sinaointeadh sa deireadh ar bheart.
Bhreathnuigh sé go cúramach ar leath na léar-sgáile árís, ach ní ar an sgríbhinn a bhí a aire an iarraidh seo ach ar an pháipeár. Agus badh í an cheist a bhí sé a chur air féin an dtiocfadh leis páipeár cosámhail leis, páipeár de’n chineál chéadna, a fhagháil i Lonndain, páipeár saor geal a bhí ann, agus séala doiléir ar an chúinne cosamhail le coróin. Ba dóiche gur i n-Americeá Dheas a rinneadh é. Arbh' fhéidir leis an cineál céadna a fhagháil annseo? Badh ar an phoinnte seo a bhí an bheart uilig ag brath. Seo an rud a bhí ina chionn:
Thiocfadh leis críoch thoir an oileáin agus an críoch thiar a choinneáil san áit a rabh siad. Chomneochadh sé GAILL agus GANN ma n-áit féin fosta. Ní athróchadh sé dadaidh i n-aice na líne an áit ar ghearr an siosúr é. Ach dhéanfadh sé léar-sgáil nua ar fad de’n chuid eile. Thiocfadh leis an cnoc a chur i n-áit eile ar fad. Mar an gcéadna leis an áit a rabh A. Thiocfadh leis fosta na focla ag bun a athrughadh, fad agus thiocsadh an dá chuid dá chéile, ní bhéadh amhras ar aon duine, ach an páipeár uilig a bheith de’n
L 84
chineál amháin, Bh'fhéidir go dtiocfadh, ar an dóigh seo, amharc maith a fhagháil ar an leath eile, agus gan a thaisbeáint ar a shon ach bréag-chóip de’n leath a bhí ma láimh aige.
Bhí an iomad poinntí beaga le socrughadh, ach bhí baramhail thréan aige go rabh sé ar an bhealach cheart. An chéad rud a bhí le déanamh ceist a chur fá’n pháipeár. Ach dar leis féin go sgairtfeadh sé ar Judy Draycott sul a rachadh sé amach.
I ndiaidh an choimheádta a bhí ag Dresler air an lá roimh ré, ní bhéadh mórán amhrais ná bhéithí ina dhiaidh arís. Agus bhí sé riachtanach gan leigint do’n mhuinntir eile a fhagháil amach go rabh aithne aige féin agus ag Judy ar a chéile. Bhéadh sé cineál baoghalach a dhul a dh’amharc uirthi ina teach féin. Chaithfeadh sé shocrughadh, mar sin, cárbh' fhéidir leis a feiceáil.
“Dia dhuit! a Jim, goidé mar tá an saoghal?”
Percy a bhí go díreach i ndiaidh a theacht isteach, agus thug Jim i leath-taoibh é.
“Tá obair bheag le déanamh agat damh, a ghiolla óig,” ar sé. “Bhí mé go díreach ag dul a labhairt fríd an ghuthán, ach thig leat-sa a dhul ann. Béidh sé níos sábháilte. Imthigh agus abair le Judy Draycott nach dtig liom a dhul go dtí an teach s'aici-se ar maidin indiu. Innis díthe go míneóchaidh mé féin an fáth arís, ach gur riachtanach gan fios a thabhairt do aon duine gur casadh mise agus i féin ar a chéile, agus ós rud é go bhféadfar mo leanstan nár mhaith liom a dhul go dtí Langham Square. Agus annsin, a Phercy, bhéarfaidh tú thart annseo go dtí an club í go dtí doras na mban, agus nuair a thiocfas an t-am béidh mise agaibh.”
“Maith go leór, a mhic. Agus gan labhairt ar an oidhche aréir?”
“Ná labhair ar dhadaidh - go fóill. Ná h-abair dadaidh fá n-a deárthair ar a bhfaca tú ariamh, na tá mé chomhair a bheith cinnte go mbéidh sí ag cainnt leat air-sean.”
L 85
D'fhan Jim deich mbomaite ó d'imthigh Percy sul a dteachaidh sé féin amach ma dhiaidh. Agus annsin féin níor chosamhail dó mórán deifre bheith air. Sheas sé ar an taobh- chasán, mar dhéanfadh fear a bhéadh ag baint suilt as aer na maidne. Ach nuair a bhíodh cuma ar im Maitlánd a bheith ag déanamh rud amháin níor mhisde duit do rogha geall a chur gur ar rud éigin eile a bhíodh a umhail. Agus an seal beag goirid a bhí sé ina sheasamh annsin sul ar sgairt sé ar ghluaisteán thug a shúil ghéar fá dear beirt fhear nár thaitin a gcosamhlacht leis.
Nuair a chor an carr suas pall Mall d’amharc Jim thart. Bhí an bheirt i gcarr eile agus iad ag teacht ina dhiaidh. Dar leis féin go mb'fhéidir go dtiocfadh greann beag as go fóill. Le sin chuir sé a cheann amach ar an fhunneóig agus d'iarr sé ar an tiománaidhe tiomáint leis go fadálach thart St. James’s Square go dtí go n-abradh sé leis stad.
“Thart, thart leat,” ar sé. “Tá an t-aer iongantach maith fá'n áit sin.”
Anois, mar tá fhios ag an tsaoghal, tá cúig bóithre amach as St. James's Square, agus chuir seo mearbhall ar an bheirt fhear. Ní stadsadh siad ar eagla go n-éalóchadh an fear a rabh siad ar a thóir bóthar éigin de'n chúigear. Ach, san am chéadna, nuair a bhí Jim i ndiaidh a dhul thart timcheall na h-áite de'n seiseadh h-uair bhí siad ag éirghe cineál tuirseach. Ach ba mheasa ná sin a bhí siad nuair a stop seisean a ghluaisteán féin agus chraith sé ortha go carthannach.
“Greann breágh atá ann, nach eadh?” sgairt sé leó agus a gcarr ag dul thart leis, “An leanfaimíd de?”
Stop an carr eile agus tháinig fear de na fir amach.
“An linne bhí tú ag cainnt?” d'fhiafruigh sé.
“Ní libh, ní libh, a mhic. Is é rud a bhí mé ag cainnt leis an ghealbhán sin atá ag ceileabhar thall annsin sa chrann.”
L 86
“Seo, bíodh múineadh ort,” arsa an fear eile agus é ag tabhairt súil thart go deifreach. “Bíodh múineadh ort, nó b'fhéidir gur cluaisín te a gheobhthá, a ógánaigh.”
Thoisigh Jim a gháirí,
“A chuacháin cháidhigh,” ar sé go suailceach, “ní thiocfadh leat cluaisín te a thabhairt do naoidheanán. Agus má tá sibh ag brath coinneáil in mo dhiaidh mar seo, bhéarfaidh mé suas sibh do’n chéad síoth-mhaor a chasfar orm. Is leór an aghaidh atá ort féin agus ar do chara le bainne a ghéarughadh ... 'Seadh! an ndéanfá?”
Chuir cainnt Jim an fear e”ile i mbárr a chéille agus le sin thug sé iarraidh de bhuille ar a ghloine súile. Ní theachaidh an buille fá throigh dó, ach ní rabh níos mó de dhíth ar Jim. Taobh istigh de bhomaite bhí an fear ina sheasamh go fágtha agus a sgiathán gaibhte i ngreim a bhí ag teannadh air mar bhéadh bhís chruadhach ann.
“De gheall ar Dhia, a dhuine!” ar sé go fíochmhar, “tá mo uille dhá briseadh agat.”
“Níl. Níl mé ach ghá casadh,” arsa Jim. “Agus ó thárla sa riocht seo thú, tá mé ag déanamh go sgairtfidh mé ar an tsíoth-mhaor sin atá i ndiaidh a theacht isteach 'un na cearnóige, ... A oifigigh,” ghlaodh sé.
Ach ní rabh rún ag an fhear eile fanacht le síoth-mhaor ar bith. Thug sé a sean-iarraidh agus tharraing sé é féin as an ghreim. Le sin rith sé arais go dtí an carr agus bhí siad ar shiubhal i mbomaite. Bhí Jim ag gáiridhe leis féin go suaimhneach nuair a thámig an síoth-mhaor chuige.
“Ar sgairt tú, a dhuine uasail?” ar sé.
“Sgairt,” arsa Jim, “d’aindeóin nach rabh feidhm damh, a oifigigh. Theastuigh ó mo charaid atá i ndiaidh imtheacht eólas an bhealaigh a fhagháil go dtí áit éigin ach measaim go bhfuair sé é.”
“Bhain sé as go cineál tapaidh.”
“Bhain” arsa Jim. “Bhí cuma air go rabh deifre
L 87
air, nach rabh? Bhal, maidin mhaith duit, a oisigigh. Tá mé buadhartha gur chuir mé isteach ort.”
“Cé'n áit, a dhuine uasail?” ars' an tiománaidhe, nuair a d'imthigh an síoth-mhaor.
“Tiomáin go dtí teach Hyman, i Little Portland Street,” ar sé. “Siopa mór páipeár atá ann,”
“Cuilceach námhadach a bhí san fhear sin, a dhuine uasail,” ars' an tiománaidhe ag gáinidhe.
“Amadán a bhí ann,” arsa Jim go tur, “amadán críochnuighthe. Chonnaic mé cluasáin go leór ag iarraidh mé a leanstan, ach buailidh sé sin amach a bhfaca mé ariamh le ciotaighil. Coinnigh súil ghéar thart, ar eagla go bpillfeadh siad, d'amdeóm nach dóigh liom go bpilleann.”
Bhí an ceart annsin aige. Níor phill. Ní rabh aon amharc le feiceáil ar an charr eile nuair a d'íoc sé táille a charra fém. Ach ar eagla na h-eagla, chuaidh sé go dtí an chlúid a b'fhaide siar sa tsiopa sul ar innis sé goidé bhí de dhíth air.
Thug sé an léar-sgáil as a leabhar póca.
“Ba mhaith liom a fhagháil amach,” ar sé, “an dtig leat páipeár a thabhairt damh atá cosamhail ar fad leis an pháipheár seo. Caithfidh sé a bheith comh cosamhail sin leis nuair a bhéas an dá leath ag taoibh a chéile go n-abróchadh duine ar bith le h-amharc ortha gur aon pháipeár amháin é gearrtha ina dhá chuid.”
Ghlac an buachaill siopa an páipeár ina laimh agus sgrúduigh sé é go cúramach.
“Níor chóir go mbéadh sin deacair, a dhuine uasail” ar sé, sa deireadh. “Geobhaidh mé leabhar somplaí.”
Fuair siad an rud a bhí de dhíth ortha chomhair a bheith ar an bhomaite - páipeár a bhí comh-chosamhail leis an ghiota a bhí aige féin. Cheannuigh sé leath-duisín píosaí agus thoisigh sé a shiubhal arais go dtí an club annsin. Bhí gach rud go breágh an fad seo; ach bhí an phríomh-chuid de'n cheist le socrughadh go fóill, Bhéadh sé furas go leór léar-sgáil
L 88
bréige a tharraingt anois, ach goidé an dóigh a b'fheárr a dtiocsadh leis úsáid a dhéanamh dí nuair a bhéadh sí aige?
Níor mhian leis leigint de'n mhuinntir eile a fhagháil amach go rabh fhios aige dadaidh fá'n lear-sgáil ar chor ar bith. San am chéadna bhí a bheart uilig ag brath ar an leath eile de'n léar-sgáil a bheith le feiceáil. Níor chabhair ar bith an leathbhréige a chur chuca ar dhóigh éigin. Ní dhéanfadh sin ach an léar-sgáil a fhágáil gan mhaith ag an dá thaoibh. Sa deireadh rinne sé amach nach rabh ach aon dóigh amháin le n-a réidhtiughadh. B'fhéidir nach mbéadh maith ann, ach chaith- feadh sé féacháil leis. Agus badh í Judy Draycott a chaithfeadh a dhéanamh, Ba chuma fios a bheith ag Dresler agus ag n-a bhuidhean gur cuireadh an leath chuici-se. Mar sin de, chaithfeadh sise féacháil ar dhóigh éigin leis an leath eile a fheiceáil, agus a fheiceáil ar feadh fada go leór le cineál de chuimhne a choinneáil air. Ba dóiche nach rabh mórán fioghraidheachta uirthi; agus dá bhfuigheadh Judy bomaite nó beirt le n-a breathnughadh go cúramach, ba chóir go mbéadh sí ábalta macsamhail a tharraingt fíor go leór.
Bhí ball amháin lag sa scéim. B'fhéidir nach leigfeadh siad do Judy an chuid eile a fheiceáil. Rud eile,
bhéadh sé deacair aici a dhul chuca gan leith-sgéal ar bith a bheith aici leis. Goidé an sgór a mbéadh eólas ar bith aici ortha? Ní rabh fhios aige go fiú ciaca bhí aithne aici féin agus ag Barnet ar a chéile. Ach poinntí beaga a bhí ionnta seo. Bhí sé sásta go rabh an príomh-chuid de'n bheart ceart. Ní rabh aon duine ach Judy Draycott i ndon an obair a dhéanamh gan an t-iomlán a mhilleadh. Agus dá n-éirigheadh léithe, agus í bheith ábalta cuimhne mheasardha ar bith a choinneáil ar an leath eile bhéadh sé de shásamh aca an fhírinne a bheith aca, nuair nach mbéadh ag an námhaid ach léar-sgáil oileáin, agus gan i gcuid mhór dí ach samhailt.
Bhí sé ag machtnamh mar seo nuair a chor sé isteach 'un
L 89
an chlub, an áit a bhfuair sé a chol ceathar ag feitheamh leis agus dreach imnidheach air.
“Tá sí ar shiubhal, a Jim,” ar sé go goirid. “Siubhail isteach go seomra an tobac,” arsa Jim. “Anois,” ar sé annsin, nuair a fuair siad dhá chathaoir, “goidé seo ? Deir tú go bhfuil sí ar shiubhal. Cé'n áit?” “Sin rud nach bhfuil fhios agam, a mhic,” ars' an fear eile. “Le sean-stacán mná uaisle an teach — bean de na h-uaisle a bhí ann roimh aimsir Nóe, sílim - agus tá Judy ma comhnuidhe aici. Bhal, bhuail mé féin isteach agus chuir mé ceist fá'n chailín, ach goidé rinne an doirseóir ach mo chur isteach i láthair na sean-chaillighe is millteanaighe a chonnaic tú ariamh. Bhain sí craitheadh asam, a mhic, agus craitheadh maith, ní misde liom a admháil.”
“‘An tusa Mr. Maitland?’” ar sí de ghlór mar bhéadh gaoth mhór sa tsimléar ann.
D'admhuigh mé gurbh' é sin m'ainm, agus le sin d’fhéach sí orm fríd a cuid gloiní.”
“‘Ar mo fhocal nach dtuigim meón na ndaoine fá lathair,’” ar sí annsin, “‘ach caithidh gur chaill Judy a ciall ar fad ar na mallaibh. Dubhairt sí go rabh tú iongantach dóigheamhail agus gur bhreágh an pearsa fir thú.’”
Bhal, smaointigh mé gur fhéad sí a rádh i ndóigh éigin eile, ach thug spiorad an teaghlaigh fríd mé.
“‘Sin an áit a dteachaidh do leath-chos i n-abar,’” arsa mise go breágh tíorthamhail. ‘Badh é mo chol ceathar a bhí i gceist aici, fear atá claon beag cosamhail liom, do réir mar a chluinim.’”
“Dar fiadh! níl splaid agat,” arsa Jim ag gáiridhe. “Lean leat.”
“Do réir chosamhlachta, dubhairt mé rud nár cheart damh a rádh,” arsa percy. “Shuidh sí tamall agus a béal ag fosgladh agus ag dúnadh i rith an ama, ach focal níor labhair sí. Shíl mé go rabh na cosa ag imtheacht as fúithe agus bhí mé ag sinaointeadh goidé an donas a dhéanfainn
L 90
dá bhfuígthí spréidhte ar an bhrat teallaigh í. Ach le sin féin thoisigh crónán beag géar a dh'éirighe i n-a cainnt do réir a chéile, d'aindeóin nach rabh ach cuid díthe ion-tuigthe.
“‘Mo chos! Mo leath-chos san abar! Muna tú féin an buachaill óg gan mhúineadh — rádh a's de go bhfuightheá
croidhe!’”
“Bhal, d'éirigh liom bamt fúithe. mhínigh mé díthe nach rabh ann ach cuid de chuid slam-chainnte na h-aimsire seo, agus sa deireadh, buidheachas do Dhia ! thoisigh a h-anál a theacht mar ba chóir arís, agus d'fhág an dreach fiadhain a h-aghaidh.
“‘Anois,’” arsa mé go cuideamhail, “‘goidé fá Judy bheag? Creidim, mo dhálta féin, go bhfuil fiche rud le déanamh agat sul a bhfaghaidh tú béile an mheadhon lae a chur le do ghrásta.'”
D'éirigh liom do réir a chéile cunntas a fhagháil uaithe ar ar thuit amach le linn na maidne, fad a's thiocfadh liom déanamh amach bhí Judy sa phromn-seomra léithe fém nuair a tháinig bean isteach a dh'amharc uirthi. Ní thiocfadh leis an tsean-chailligh innse damh goidé an cineál mná a bhí innti, na ní thig sí fém anuas 'un an phromh-seomra ar maidin. Ach, ar chaoi ar bith, bhí sgéala leis an mhnaoi seo chuig Judy - sgéala ó n-a deárthair.
“Goidé sin?” arsa Jim ag suidhe aniar. “Ó n-a deárthair?”
“Chuir sé an t-iongantas céadna orm-sa, a mhic, nuair a chuala mé é,” arsa Percy.
“Níor leig tú dadaidh ort féin, ar leig?”
“Bhí mo aghaidh comh forasta 's d'iarrfá,” arsa a chol ceathar, “Ach tá tuilleadh le h-innse agam. Badh é deireadh an sgéil gur imthigh Judy leis an mhnaoi seo, agus gur fhág sí sgéala fá do choinne-se go gcaithfí an coinne a bhí aici leat ag an mheadhon lae a chur ar gcúl.”
“Ar innis sí cá rabh sí ag dul?” arsa Jim.
“Do réir chosamhlachta níor innis. Níor innis do'n
L 91
tsean-chailligh ar chaoi ar bith. Agus ba leisc liom cead a iarraidh dhul chun cainnte leis an chailín aimsire.”
“Agus níor dhubhairt sí dadaidh fá cé'n uair a bhí rún aici pilleadh?”
“Níor dhubhairt focal. Le sin d’umhluigh mise do'n bhan-dia chóir agus d'fhág mé an teach.”
Dhearg sé toitín, agus thug sé órdughadh do fhreastalaidhe a bhí ag dul thart cibé bhí de dhíth air a thabhairt chuige.
“Anois má bhreathnuighimíd ar an cheist ina h-iomlán, a Jim,” ar sé annsin, “tá rud amháin soiléir. Rinne tusa
earráid, sin ná níl ann ach gaiste.”
“Is fíor dhuit,” arsa a chol ceathar. “Agus ó thárla nach dtearn mise earráid ...”
D'fhág sé an rádh gan chríochnughadh. Goidé mar rachadh seo dá bheart féin? Maidir le go rabh rún ar bith aca dochar a dhéanamh do'n chailín chuir sé sin as a cheann ar fad. Níor chabhair ar bith daobhtha ise do ghortughadh. Ní rabh aon amhras ná gurbh' é bhí de dhíth ortha an leath eile de'n léar-sgáil a fhagháil, agus ba léir go rabh fhios aca an leath eile a bheith aici-se. Ba leir fosta nach rabh fhios aca gur chuir sí chuige-sean é. Ach cá fad a bhéadh siad go bhfuighidís amach é? Cá fhad a bhéadh sise gan a innse daobhtha?
Spreag sinaomteadh eile é anois. Goidé bhí siad ag brath a dhéanamh fá n-a deárthair? I ndiaidh an cailín a mhealladh ar shiubhal le sgéala éigin ar shéala gur teacht- aireacht uaidh a bhí ann, nídh nach iongnadh, bhéadh sí ag dréim le n-a fheiceáil. Agus dhéanfadh sé iongantach amhrasach í, muna bhfeiceadh. Agus ó thárla nach dtiocfadh leó a chorp marbh a thaisbeáint díthe agus poll urchair fríd an chroidhe ann, níorbh' fhuras a thuar goidé dhéanfadh siad.
Chuaidh sé treasna go dtí ceann de na táblaí sgríbh- neóireachta. Dá thúisge bhéadh an léar-sgáil bréige réidh aige b'amhlaidh a b'fheárr. Ní rabh fhios cé an bomaite a dtuitfeadh rud éigin amach, agus theastuigh uaidh a bheith
L 92
ullamh. Bhreathnuigh sé go cúramach ar an léar-sgáil arís ar feadh tamaill. Thug sé leis annsin ceann de
Cnoc
Gaill
Gann
thuaidh
sin triall ó chnoc a siar ó is diabhalta * taisge sármhór
na duilleóga páipéair a bhí sé i ndiaidh a cheannacht agus
L 93
“Ba chóir go ndéanfadh sin an gnoithe,” ar sé leis féin deich mbomaite ní ba mhoille. Chuir sé an ceann ceart i gclúdach agus chuir sé chuig a dhligheadóir é, agus nóta beag istigh leis. Chuir sé an ceann bréige ina leabhar póca. Tharraing sé chuige páipeár pictiúirí annsin agus shuidh sé síos. Ní rabh dadaidh a thiocfadh leis a dhéanamh ach sanacht go foighdeach.
Thámig Percy arais roimh am lóm, agus d'fhiafruigh de Jim an rabh sgéal nuaidh ar bith aige.
“Ar mo fhocal go bhfuil sin rí-chliste, a Jim,” arsa Percy nuair a mhínigh Jim a bheart dó. “Ach ó's rud é go dteachaidh Judy chuca, fuíghfidh sin ár gcuid oibre cineál níos deacra.”
“Fuígfidh, tá an ceart annsin agat,” ar sa Jim.
“Ní thig linn a dhath a dhéanamh ach fanacht go bhfeicimíd goidé mar bhéas. Agus ó thárla nach dtig leóbhtha-san an rud atá de dhíth ortha a fhagháil, caithfidh rud éigin tuitim amach gan mhoill. B'fhéidir go n-innseóchadh sise daobhtha gur chuir sí an léar-sgáil chugam-sa. B'fhéidir eile nach n-innseóchadh. Ach go dtí go rabh fios agamn sin, ní bhéimíd ach ag tomhas.”
“Ní dhéanfaidh siad dochar ar bith díthe, do bharamhail?”
“Ní dhéanfaidh,” arsa Jim ar an bhomaite. “Béidh cúram an tsaoghail aca díthe go dtí go bhfaghaidh siad an léar-sgáil. Agus sul a bhfaghaidh siad sin béidh lámh bheag againne sa chluiche,”
D'ith siad greim dinneára, agus b’fhada leó an t-am i n-a dhiaidh sin. Ní leigfeadh an eagla do Jim a dhul ró-fhada ó'n ghuthán, agus bhí eagla ar phercy aon chuid de'n ghreann a chailleadh.
Bhí sé go díreach i ndiaidh an cúig a chlog nuair a tháinig an sgéala. Goireadh chuig an ghuthán ar Mhr. Maitland.
“Téigh thusa, a Phercy,” arsa Jim. “Má's í Miss Draycott atá ann faigh amach cia as a bhfuil sí ag cainnt. Má tá sí i Lonndain, agus cead na coise aici, iarr uirthi
L 94
theacht thart go dtí taobh na mban annseo mar shocruigheamar ag am lóin.”
“Maith go leór, a mhic,” ars' an fear eile. “fág sin agam-sa.”
Tháinig sé arais chomhair a bheith ar an bhomaite.
“Ag cainnt as Cearnóig Langham,” ar sé. “Tá sí ar a bealach anois féin. Agus muna bhfuil mé meallta go mór, a Jim, tá rud éigin mór ar cois.”
“Go maith!” arsa Jim. “Dá thúisge thiocfas sí is amhlaidh is feárr,”
“Ar mhaith leat mise bheith i láthair ag an chaidreamh? ” d’fhiafruigh a chol ceathar.
Dubhairt Jim gur mhaith.
“Ach ná h-abair dadaidh, fá lathair ar chaoi ar bith, fá n-a deárthair!”
Chuir Judy Draycott le n-a focal. Tháinig sí chomhair a bheith ar an bhomaite. Agus dar le Jim agus é ag craitheadh laimhe léithe go rabh sí go flú ní ba deise ná shíl sé an chéad uair a chonnaic sé í. Ach bhí cuma uirthi a bheith i imshníomhí.
“Goidé tá cearr, a Mhiss Draycott?” ar sé nuair a bhíodar ina suidhe.
“A Mhr. Maitland,” ar sise, “tá diabhlaidheacht éigin ar siubhal, Tá an croidhe cráidhte ionnam glan.”
“Ní dóigh liom go bhfuil an sgéal comh h-olc sin ar fad,” ar seisean ag gáiridhe. “Tá mise agus Percy beag i ndiaidh a lán spóirt a bheith againn fá do ghnoithe fosta.”
“Goidé an dóigh?” ar sise agus iongantas uirthi.
“Cluinfidh tú an t-iomlán i h-am, a mhiss Draycott,” ar seisean. “Innis dúinn do chuid féin de'n sgéal ar tús. Nil fhios againn ach go dtáinig bean de chineál éigin a dh’amharc ort ag am bricfeasta ar maidin indiu, agus teachtaireacht léithe ó do dheárthair, agus gur imthigh tú féin agus í féin i gcuideachta.”
“Bhí carr réidh aici taobh amuigh,” arsa an cailín, “agus níor smaointigh mé ar dhadaidh ach a dhul isteach ann.
L 95
Níor dhúirt sí a dhath ar bith sa teach ach gur iarr Arthur orm theacht, agus an litir a chuir sé chuig an bhanc a bheith liom. Agus sin rud, ar ndóighe, nach dtiocfadh liom a dhéanamh gan teacht chugatsa leis an litir a fháil.
“Rud a bheadh deacair go leor a dhéanamh,” arsa Jim. “Ar dhúirt tú gur léithe gur chuir tú chugam í?!”
“Níor dhúirt. Agus, i ndáiríribh, níl a fhios agam cad chuige nár dhúirt san am. Mar ní raibh droch-amhras ar bith agam faoin ghnoithe san am. Shíl mé é a bheith cineál aisteach go gcuirfeadh Arthur teachtaire mná chugam, ach bhí mé chomh fonnmhar sin lena fheiceáil, nár bhuair mé mo cheann mórán faoi. Ní dhearn mé ach rith suas an staighre, an scéal a insint do mo aintín, agus imeacht liom. Carr druidte a bhí ann, agus bhí an tiománaí faoi éideadh. Agus i ndiaidh tamaill, thug mé faoi deara fonn ar mo chomrádaí gan ach fíorbheagán a rá. Cá bith ceist dár chuir mé uirthi, ní bhfaighinn mar fhreagra ach siolla amháin. Sa deireadh, mar sin, shocraigh mé tabhairt uirthi níos mó eolais a thabhairt domh.
“‘An bhfuil a dhath ar bith ar mo dheartháir?’”
“Thug sí iarraidh an cheist a sheachaint, ar tús, ach níor ghlac mé leis sin, agus lean mé orm. Sa deireadh, dúradh liom gur bhain droch-thaisine dó, rud a chuir uafás orm.”
“Thug an bheirt fhear spléachadh ar a chéile, ach bhí an cailín chomh tógtha sin lena scéal, nár thug sí sin faoi dear.”
“In ionad altranais a bhí sé, agus bhí rud éigin i ndiaidh dochar a dhéanamh dá chuid súl. Taisine bhóthair a bhí ann, agus bhí a aghaidh geartha go mór.”
“‘Cé atá ag tabhairt aire dó?’” a d'éilligh mé.
“‘Dúirt sí gur faoi chúram dochtúra darbh ainm Philips a bhí sé. Agus nuair a chuir mé ceist faoin áit, dúradh liom go raibh an teach taobh amuigh de Mayfield i Sussex.’”
“‘Ach cad é faoin spéir a thug suas chuig an áit sin é’”, a scairt mé, agus an iontas mór orm; ní thearn sí ach croitheadh beag a bhaint as a guailneacha. Ní raibh barúil aici cad chuige a raibh sé ansin: ní thiocfadh léithe a rá ach gur tharla an taisine faoi leathmhíle de gheaftaí an tí mhóir, agus gur fir oibre a d'iompair isteach sa teach é.’”
L 96
“Bhain muid an áit amach ag leath i ndiaidh a hocht, agus nuair a chonaic mé an teach thit an croí ionam. Bhí cuma ghruama dhorcha ar an áit: ba deacair sinaoineadh ar áit ba lú a bheadh fóirsteanach mar ionad altranais. Agus sílim, gur le linn a bheith ag tiomáint suas chuig an doras, a chéadtháinig drochamhras i mo cheann faoin chúrsaí. Thug mé faoi dear súile na mná a bheith greamaithe díom, agus d'ainneoin bhain sí díom iad chóir a bheith láithreach, bhí rud éigin an-aisteach le feiceáil iontu. Ba ansin, mar a dúirt mé a chéadsmaoinigh mé nach dóiche go raibh gach rud mar ba cheart.”
“Seirbhíseach fir a d'oscail an doras, agus le linn domh a bheith siúl isteach, méadaíodh ar mo dhrochamhras. Bhí an áit seort fesitighe ar dhóigh éigin, ach bhí seanbholadh le mothú den chineál nach bhfaightear ach i dteach a fágadh folamh ar feadh fada go leor. Mar sin féin, níor dhúirt mé dadaidh, ar ndóighe, agus bomaite ina dhiaidh sin, tháinig fear anuas an staighre chugam.”
“‘Seo an Dochtúir Phillips,’” arsa mo chompánach.
“Chroith sé lámh liom, agus thug sé mé chuig ceann de na seomraí thíos staighre.”
“Is mí-ámharach, mar a d'éirigh do do dheartháin, ag teacht chun an bhaile dó!', ar seisean. “‘Fuair tú an scéal ón mhátrún s'againne, is dóiche.’”
“‘D'innis sí domh gur gortaíodh Arthur go holc i dtaisine bhóthair,’” a d'fhreagair mé. “‘Agus ba mhaith liom é a fheiceáil, caol díreach, mura miste libh é.’”
“Thóg sé lámh.”
“‘Bomaite beag amháin, a chailín óig, a stór,’” ar seisean - “agus má tá rud amháin ann a chuireann ar an daoraí mé, is é a leithéid sin a bheith á tabhairt orm é” - “‘is gá comhrá beag a bheith againn leis ar tús. San chéad áit, tá dóigh an-sothógtha ar do dheartháir, faoi láthair. San dóigh a bhfuil sé is
L 97
furas a chorrughadh -agus an dóigh a bhfuil a aghaidh agus a chuid súile ...’”
“‘Súile!’” arsa mise.
“‘Nár thrácht an árd-bhanaltra ar sin? Bhal, is truagh liom a rádh go bhfuil a chuid súile gortuighthe fosta. Is é sin an fáth a bhfuilimíd 'á choinneáil i seomra dorcha. Ach ná bíodh eagla ar bith ort. Tá mé cinnte, le h-aire mhaith agus faithchill, nach mbéidh meath ar bith ar a amharc, sin má - agus tá seo iongantach tábhachtach - má thig linn a choinneáil socair. Níl aon dath is measa dó ná dadaidh a intinn a chorrughadh. Anois, nídh nach iongnadh, níl fhios agam-sa goidé a bhfuil sé ag cainnt air ach comh luath géar a's bhí sé i ndon na focla a chur le chéile aréir bhí sé ag fiafruighe fá litir éigin a chuir sé chugat-sa. Caithfidh sé an litir sin a fhagháil. Caithfidh sé a fagháil ar an bhomaite. Ní rabh maith ar bith damh-sa a rádh leis an duine bhocht nach dtiocfadh leis a léigheadh - go mbéadh sí sábháilte go leór agat-sa go dtí go mbéadh biseach air. Ní rabh gar ann. Annsin d'iarr mé ar an árd-bhanaltra, nuair a bhí sí ag dul fá do choinne, bheith cinnte agus a innse duit, sa dóigh a dtiocfadh leat an litir a thabhairt leat. Tá sí agat, creidim.’”
“Agus badh annsin, a Mhr. Maitland, a chuir mé na sinaointe fríd a chéile go tapaidh. Bhí mé comh cinnte a's thiocfadh liom a bheith go rabh rud éigin cearr. Bhí fhios agam nach otharlann ar bith a bhí sa teach, agus bhí tuairim mhaith agam fosta nach dochtúir a bhí san fhear a bhí ag cainnt liom. Bhí sé ró-mhilis agus ró-phlásánta. Ach goidé thiocfadh liom a dhéanamh? Ní rabh an litir agam, agus goidé thárlóchadh nuair a d'innseóchainn sin dó? Bhí mé dearbhtha gurbh' í an litir a bhí de dhíth ar an fhear, agus dá bhfaghadh sé amach nach rabh sí agam, go bhféachfadh sé le tabhairt orm pilleadh arais go Londain fá n-a coinne sul a bhfuighinn a dhul de chomhair Arthur. Ach bhí cinnte agam-sa gan an
L 98
seans a thabhairt dó. Bhí cinnte agam, ba chuma goidé mar bhéadh, labhairt le Arthur sul a bhfágainn an teach.”
“‘Ta, gan amhras,’” arsa mé. “‘Bhéarfaidh mé féin dó í.’”
“Maith thú, leóga,” arsa Jim go suaimhneach. “Goidé mar ghlac sé sin?”
“Níor ghlac ach go measardha,” ar sise, “agus ní thearn sin ach m'intinn a dhaingniughadh. Muna sgiobfadh sé
mo mhála uaim de mo aindeóin, ní rabh dadaidh a thiocfadh leis a dhéanamh, agus sa deireadh d'éirigh sé, go mór i n-aghaidh a thola, agus d’fhág sé an seomra agus é ag munamar fá imtheacht go bhfeiceadh sé an rabh Arthur réidh.
“An bomaite a dhruid an doras rith mé fhad leis agus d'éist mé. Bhí comhrádh ar siubhal eadar é féin agus an bhean sa halla. Níorbh’ fhéidir liom a chluinstin goidé bhí siad a rádh, ach bhí fuaim ghoirgeach le n-a gcuid cainnte, mhéaduigh an droch-amhras agam féin. Bhí fhios agam go maith nach deágh-obair a bhí fútha.”
“Tháinig an fear arais i gcionn chúig mbomaite. Bhí an bhean leis an iarraidh seo. Bhí cuma air go bhfuair sé breith ar a stuaim, agus bhí an aoibh gháire a bhí air ní ba phlásánta ná bhí ariamh.”
“‘Mar seo leat, a óig-bhean chóir,’” ar sé. “‘Agus cogar anois, ná dearmad go bhféadfadh do dheárthair a bheith rud beag ait ina dhóigh. Tá meath ar a ghuth fosta.’”
“Chuamar suas an staighre agus thoisigh mo chroidhe féin a léimnigh. A Mhr. Maitland — bhí an teach uilig folamh. Ní rabh aon duine le mothachtáil. Ní rabh aon bhanaltra ann. Ní rabh dadaidh dá mbíonn le feiceáil i ngach otharlann. Bhí mé ghá thabhairt sin uilig fá dear, agus is cosamhail go dtug an ‘dochtúir' baramhail do mo sinaointeadh.
“‘Táimíd chomhair a bheith reaithte as obair fá láthair,’” ar sé. “‘Ach sin mar is feárr a bhéas gléas orm aire do thabhairt do do dheárthair.’”
L 99
“D’fhosgail sé isteach an doras. Bhí an seomra istigh dubh dorcha.”
“‘Á! a mhic ó,' ar sé, “‘tá déagh-sgéala agam duit-sgéala a chuirfeas áthas ort. Tá do dheirbhshiúr chaoin i ndiaidh a theacht.’”
“Ní rabh ann ach gur léir damh fear sa dorchadas, agus a aghaidh uilig cumhduighthe le fáisgeáin.”
“‘A Arthur, a rún,’” arsa mé, “‘nach dona d'éirigh duit.’”
“‘Fáilte romhat, a Judy!’” ar seisean fríd a fhiacla. “‘Goidé mar tá tú? An bhfuil an litir agat? An dtug tú
leat í?’”
Tharraing an cailín a h-anál bomaite: níor labhair aon duine de na fir.
“Níl fhios agam faoi an Rí goidé shábháil mé ar mo shean-sgread a leigint,” ar sí annsin. “An fear a rabh na fáisgeáin ar a aghaidh, níorbh' é Arthur é, ar chor ar bith. D’fhéadfadh an guth, b'fhéidir, cúis a dhéanamh, ach ní thug Arthur Judy orm-sa ariamh.”
“‘Sásuigh é, le do thoil,’” ars' an dochtúir i gcogar, agus annsin thug sé aghaidh ar an fhear. “‘Tá i gceart, a mhic ó,’” ar sé, “‘tá sí ag do dheirbhshiúr. Tá sí ag dul dhá tabhairt dtiit anois.' “‘An litir. Tá an litir de dhíth orm, a Judy.’”
“Bhí mo chuid lámh ar crioth - ar crioth comh mór sin nach rabh ann ach go dtáinig liom mo mhála a fhosgladh. Ach thuig mé rud amháin, mar sin féin - ba chuma goidé mar bhéadh, chaithfinn gan leigint daobhtha a shílstean go rabh fhios agam nárbh' é Arthur a bhí ann.
“‘Seo dhuit í, a mhic,’” arsa me, agus le sin d’iompuigh mé thart chuig an dochtúir agus an dubh-iongantas orm, má b'fhíor, “‘A Rí na ngrásta! a Dhochtúir Phillips,’” arsa mé i gcogar.
“‘Rinne mé dearmad a cur isteach’”
“Ar feadh bomaite shíl mé go rabh sé ag dul mo mharbhadh,
L 100
“‘Rinne tú dearmad a cur isteach?’” ar sé go searbh,
agus le sin thug mé fá dear an bhean ag tabhairt a h-uille
dó sna h-easnacha. Le sin chuimhnigh sé air féin.
“‘Ná bí ina dhiaidh orm, a mhiss Draycott,’” ar sé,
‘ach rud baoghalach do'n othar a leithéid seo de chliseadh
a bhaint as.’”
“Phill sé isteach 'un an tseomra arís.”
“‘Anois, a mhic,’” ar sé, “‘bhí an oiread sin áthais ar
do dheirbhshiúr - an rógaire beag - ag smaointeadh ar do
fheiceáil arís go dtearn sí dearmad ar an litir. Ach
ná cuireadh sin buaidhreadh ar bith ort. Ná bíodh corruighe
ar bith ort léithe. Tá fhios agam-sa go rachaidh sí arais
go Lonndain agus go bhfuighidh sí í ar an bhomaite. Nach
rachaidh, a mhiss Draycott.’”
“‘Rachaidh, cinnte, a Arthur,’” arsa mise, “‘Ba
bhómánta an mhaise domh a fágáil 'mo dhiaidh.’”
“‘'Seadh, faigh í, a Judy, ar an bhomaite,’” ar seisean,
“‘Tá sí tábhachtach.’”
“Le sin thug an ‘dochtúir’ leis amach as an tseomra agus síos an staighre mé.
“‘Mealladh mí-adhmharach a bhí annsin, a Mhiss Draycott,’” ar sé go dubhlaitheach. “‘Dá mbíodh fhios agam nach rabh an litir agat, níor cheaduighthe liom ar rud ar bith do leigean i láthair do dheárthara. Is é a dtig linn a dhéanamh anois guidhe nach ngoillfidh seo air go h-olc. Ach caithfidh mé iarraidh ort an dochar a chur i gceart comh tiugh géar a's thig leat. Tá an carr annsin. Tiomáin arais go Lonndain ann, agus pill annseo comh luath a's thig leat. Mar tchí tú féin, tá sé iongantach aingidhe, agus caithfear gan buaidhreadh ar bith a chur air.’”
“Le sin d'imthigh mise liom féin sa charr, agus annsin thárla an rud is ádhmharaighe a chonnaic tú ariamh. Bhris an carr síos, agus ar an dóigh sin fuair mé imtheacht ó'n
tiománaidhe, agus tháinig mé arais ar an traen. Agus anois, a Mhr. Maitland, cad chuige, do bharamhail, a bhfuil
L 101
siad ag iarraidh bheith ghá chur i n-umhail domh gurb' é Arthur an fear atá aca agus gur otharlann an teach a bhfuil sé ann aca? Cá bhfuil Arthur? Nó cad is ughdar leis an obair uilig?”
Ar feadh bomaite nó dhó ní rabh fhios ag Jim goidé déarfadh sé. D'aithin sé go rabh an t-am tagtha a gcaithfidhe an fhírinne a innse díthe fá n-a deárthair agus níor thaitin an tasg leis.
“Tá eagla orm, a Mhiss Draycott, go bhfuil sé soiléir go leór,” ar sé go dubhlaitheach. “Tá fhios agat gur chuir do dheárthair leath na léar-sgáile chugat-sa agus gur choinnigh sé féin an leath eile. Rinne sé sin ar shéala í bheith sábháilte, dá mba rud é go mbainfeadh dadaidh de. Agus is truagh liom go gcaithfidh mé a innse duit gur bhain.”
“Tá tú ag déanamh go bhfuil sé loitthe? ar sí i gcogar.
“Tá, agus níos measa ná sin, tá eagla orm. Buille trom ort é, a Mhiss Draycott; ach tá do dheárthair marbh.”
Baineadh osna bheag aisti. Le sin, d'éirigh an bheirt fhear agus sheas siad agus a gcúl léithe ag coimheád amach ar an fhuinneóig. Bhí gach rud fá chiúnas sa tseomra ar feadh tamaill.
“An dóigh leat gurb' é an rud a marbhadh é?” ar sí sa deireadh. Sméid Jim a cheann.
“Goidé mar tá fhios agat-sa seo uilig, a Mhr.Maitland?” d'fhriafruigh sí go stuamdha.
Le sin d'aithris seisean an sgéal go h-iomlán i gcúpla focal. Nuair a bhí sé réidh ag cainnt bhí loinnir cholgach bhagarthach ina cuid súile. Ní rabh deóra ar bith ionnta mar shíl sé a bhéadh.
“Innis damh go díreach goidé ba mhaith leat mé a dhéanamh,” ar sí.
“Maith an cailín thú,” arsa Jim. “Bhí fhios agam
L 102
gur mar sin a ghlacfá é. Anois seo an dóigh a bhfuil an chúis. An drong atá ós ár gcoinne, tá leath na léar-sgáile aca a bhí ag do dheárthair. Is é tá de dhíth ortha anois an leath eile a fhagháil a chuir sé chugat-sa go dtí an banc, agus a chuir tusa chugam-sa. Do réir cosamhlachta d'innis sé daobhtha goidé rinne sé; agus is é sin an fáth ar féachadh leis an chleas mhór seo indiu. Féadann tú a bheith iongantach buidheach gur choinnigh tú do thuairim agat féin nuair a d'aithin tú nach rabh san fhear a rabh na fáisgeáin ar a aghaidh ach cealgaire. An seórt daoine atá ionnta, níl dadaidh ró-throm aca. Dá leigtheá an cat as an mhála, an t-am sin, níl mé ró-chinnte go mbéitheá annseo anois. Ach mheall tú iad sa dóigh cheart, agus tá dúil agam go leanfaidh tú do'n deágh-obair.”
“Dhéanfaidh mé rud ar bith a iarrfas tú orm,” ar sise, agus d'amharc seisean uirthi go bródamhail arís.
“B'fhéidir gur cuimhin leat go dtearn mé cineál magaidh fút, an chéad uair a thrácht tú liom ar sgéal an chiste fholuighthe,” ar sé annsin. “Ach níl magadh ar bith ag cur as damh anois. Is é mo bharamhail go bhféadfadh a bheagán nó a mhórán de’n fhírinne a bheith sa sgéal, Agus
má tá, tchí tú féin cá bhfuilimíd i n-ár seasamh. Caithfimíd an leath eile a fhagháil. Sin é an áit a dtiocfaidh tusa isteach sa chluiche - má tá an fonn ort.”
“Is maith an bharamhail go bhfuil an fonn orm!” ar sise.
“Tá fhios agat," ar sé, “caithfidh mé innse duit go glan go dtig leat fios a chur ar na síothmhaoir má's mian leat, agus innse daobhtha goidé thárla duit.”
“Goidé mar bhéas annsin?”
“Bhéinn féin de'n tuairim go mbéadh nead na rógairí folamh rompa,” arsa Jim. “Agus le h-a chois sin, bhéadh an cluiche millte orainn féin agus ar na rógairí. Bhéadh leath de’n léar-sgáil ag gach taoibh. Agus teastuigheann uamh-se ...”
L 103
le sin thost sé agus dhearg sé toitín.
“Teastuigheann agus uaim-se, a Mhr. Maitland. Fágaimís na síoth-mhaoir amuigh as an chluiche.”
Rinne Jim gáire.
“Maith thu féin. Fuígfimíd na síoth-mhaoin amuigh, mar deir tú. Anois ní'l dúil dá laighead agam go n-éireóchaidh linn an leath atá aca-san a fhagháil, ach má bhímíd glic go leór féadaimíd amharc maith a fhagháil air. B'fhéidir go fiú ...”
Mhachtnuigh sé tamall, agus le sin féin tháinig loinnir ina chuid súile le neart áthais, loinnir a chonnaic a lán fear roimhe sin, ar an droch-uair daobhtha féin.
“Cibé ar bith,” ar seisean, tá mé ag cur mo mhuinghine uilig i n-aon chleas amháin. Tá siad-san ag dréim le tú dhul arais annsin anocht - agus tá tú ag dul. Bhéarfaidh Percy síos sa charr thú. Agus bhéarfaidh tú leat-seo.”
Le sin thug sé an léar-sgáil bréige díthe. D'amharc sise ar an léar-sgáil.
“Ach ní h-ionann seo agus an ceann a chuir mise chugat,” ar sí.
“Ní h-ionann fá chuid mhaith,” ar seisean, “Mé féin a tharraing í seo. Tá an ceann ceart ag mo chuid dligheadóirí. Ach tiocfaidh sí seo agus an leath eile dá chéile. Agus seo an poinnte a bhfuil mé ag tarraingt ain. Ní daoine iad a thaobhas mórán le duine ar bith, agus tá mise i ndóchas go mbéidh a leath féin aca-san sa láthair, mar gheall ar gan leigean duit beathach lochtach a chur ortha.”
“Sa dóigh a dtig liom amharc a fhagháil air,” ar sise.
“Tchím Bhéarfaidh mise sin.”
“Muna n-éirighidh linn féin, ní bhéimíd dadaidh níos fuide ar gcúl ná bhíomar ar tús. Fág sin aca. Ní cabhair ar bith daobhtha é. Ní bhéidh aca ach oileán a chuir mo chuid biotáilte in mo cheann-sa. Caithfimíd annsin triail a bhaint as dóigh éigin eile.”
L 104
“Ach cá h-uair a thiocfaidh tusa isteach sa chluiche, a mhic?” arsa Percy.
“Chan istigh a bhéas mé, ach amuigh," arsa Jim go h-áthasach. “Fanóchaidh mise taobh amuigh de'n otharlainn. Sin - muna bhfeicidh mé gur fiú domh sgiordadh isteach. Má tchím, rachaidh mé isteach, agus tiocfaidh tusa agus Miss Draycott amach. Má chluin tusa dhá búithre bheaga dhá mbaint as adharc an ghluaisteáin, bainidh na bonnaí as mar bhéadh an donas ann, agus fágaidh mise ar mo chonnlán bheag féin.”